ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΧΑΤΖΗΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ
(υπεύθυνου Τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ/νσης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων)
1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΔΕΗ είναι, ως γνωστόν, διαχειρίστρια του δικτύου, αποκλειστικόςπρομηθευτής και πρακτικά μοναδικός παραγωγός ενέργειας με συμβατικά καύσιμα στα νησιά του Αιγαίου. Με τον πολλαπλό αυτό ρόλο, καλείται να αντιμετωπίσει τα πολλά και ποικιλόμορφα προβλήματα της ηλεκτροδότησης των νησιών. Τα προβλήματα αυτά περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
Πρόβλημα επάρκειας ισχύος σχεδόν σε όλα τα νησιά, δεδομένου μάλιστα και του υψηλού ρυθμού αύξησης της ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια από χρόνο σε χρόνο
Εποχιακή ζήτηση λόγω αιχμής της τουριστικής περιόδου κατά τηνκαλοκαιρινή περίοδο.
Παλαιότητα της μονάδων ηλεκτροπαραγωγής που επιβάλει την αντικατάσταση πολλών αυτόνομων πετρελαϊκών μονάδων στο άμεσο μέλλον. Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμη και σήμερα λειτουργούν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με ηλικία άνω των 40 ετών και με εξαιρετικά χαμηλή απόδοση. Πολλές από τις μονάδες αυτές έχουν χαρακτηρισθεί από τη ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) ως "αναξιόπιστες" και "προβληματικές" στη λειτουργία τους.
Αδύναμα δίκτυα μεταφοράς της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.
Σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση, αφού για κάθε κιλοβατώρα που παράγεται στους πετρελαϊκούς σταθμούς εκλύεται στην ατμόσφαιρα περίπου 1 κιλό διοξειδίου του άνθρακα. Oι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στα νησιά όπου η ΔΕΗ διαθέτει μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, είναι περίπου 4 εκατ. τόνοι ετησίως. Επιπλέον, οι σταθμοί αυτοί (συχνά κοντά σε οικιστικά σύνολα) επιβαρύνουν τοπικά το περιβάλλον με ρύπους καιενίοτε είναι εξαιρετικά θορυβώδεις.
Πολύ υψηλό κόστος παραγωγής στα νησιά. Το κόστος παραγωγής για τη ΔΕΗ στα νησιά είναι υψηλότερο από την τιμή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα το σύνολο των καταναλωτών της χώρας να επιδοτεί εμμέσως τις νησιωτικές περιοχές με περισσότερα από 300 εκατ. ευρώ ετησίως. Όπως είναι εύλογο, με την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, το κόστος αυτό ανεβαίνει, αφού το κόστος καυσίμου αποτελεί το 50% περίπου του συνολικού κόστους της κιλοβατώρας. Στα παραπάνω κόστη δεν έχουμε υπολογίσει το λεγόμενο «εξωτερικό" κόστος που πληρώνει η κοινωνία ως τίμημα για τη λειτουργία ρυπογόνων πετρελαϊκών σταθμών και τις συνέπειες που έχει η καύση του πετρελαίου στην υγεία, το περιβάλλον και το κλίμα του πλανήτη. Σχετική μελέτη του ΕΜΠ, για την αποτίμηση του κόστους αυτού στην περίπτωση των πετρελαϊκών σταθμών στα ελληνικά νησιά (στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ExternE), αναφέρει πως το «εξωτερικό» αυτό κόστος θα έπρεπε να επιβαρύνει την τιμή της κιλοβατώρας κατά 4-6,8 λεπτά (0,04-0,068 /ΚWh). Αν μάλιστα οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών αποδειχθούν δυσμενέστερες των προβλεπόμενων, τα κόστη αυτά φτάνουν στα 0,2 /ΚWh. Με άλλα λόγια, η πραγματική μέση τιμή της κιλοβατώρας στα νησιά θα έπρεπε να υπολογίζεται περί τα 0,2-0,36 /ΚWh, ενώ στις περιόδους αιχμής είναι πολύ υψηλότερη, και στα πολύ μικρά νησιά (λαμβάνοντας υπ' όψη τις πρόσφατες ανατιμήσεις στις τιμές του πετρελαίου) ξεπερνά ακόμη και το 1/ΚWh.
2.ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΕΗ ΣΥΡΟΥ
2.1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Η Σύρος καλύπτεται ενεργειακά με δίκτυα μεταφοράς μέσης τάσης(150 KW),τα οποία τροφοδοτούνται από αυτόνομο σταθμό παραγωγής της ΔΕΗ με εγκατεστημένη ισχύ 22MW. Ο σταθµός της ∆ΕΗ διαθέτει εγκατεστηµένη ισχύ περίπου 26000-27000 kW, η οποία είναι η συνολική ισχύς που αποδίδουν οι µηχανές σύµφωνα µε τον κατασκευαστή. Η διαθέσιµη ισχύς, δηλαδή η ισχύς που µπορούν να αποδώσουν οι µηχανές είναι το 80% της συνολικής ενέργειας, πράγµα που δίνει ισχύ της τάξης των 20800-21600 kW ηµερησίως. Ο σταθμός κατασκευάστηκε το 1960 , απέχει μόλις 1,7 χλμ. από το κέντρο της Ερμούπολης και λειτουργεί με μαζούτ.
Παρόλο που περιοδικά γίνεται εκσυγχρονισμός του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού του σταθμού, μόνιμη είναι η όχληση που προκαλείται από το θόρυβο και τα καυσαέρια. Σε βαθύ σκοτάδι βυθίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα η Ερμούπολη και τα χωριά της Σύρου από μπλακάουτ που οφείλονται σε βραχυκυκλώματα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης. Οι συχνές διακοπές ρεύματος, οι αυξομειώσεις της τάσης και οι καταστροφικές συνέπειές της στις ηλεκτρικές συσκευές αποτελούν πλέον υπόθεση ρουτίνας(Ξηροτύρη,2007). Το πιο πρόσφατο μπλακάουτ, αυτό της 14ης Δεκεμβρίου 2006, άφησε καταστήματα και νοικοκυριά στο σκοτάδι πάνω από μία ώρα. Μεγάλα ήταν τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν και οι αρμόδιες αρχές έγιναν αποδέκτες σωρείας καταγγελιών και παραπόνων τόσο από κατοίκους όσο και από επιχειρηματίες του νησιού. Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο διευθυντής του Ανεξάρτητου Σταθμού Παραγωγής Ηλεκτρικού (ΑΣΠ ΔΕΗ) Σύρου, η διακοπή αυτή προκλήθηκε από βραχυκύκλωμα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης και όχι από βλάβη των μηχανών του εργοστασίου.
Δεν έχει γίνει η παραμικρή αναβάθμιση ούτε αύξηση της δυναμικότηταςτου Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής στη Σύρο. Οι διοικήσεις της ΔΕΗ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν την αυξημένη ζήτηση ενέργειας κατά τουςκαλοκαιρινούς μήνες, με την ενοικίαση φορητών ηλεκτροπαραγωγών ζευγών,λύση η οποία θεωρείται ρυπογόνα, εμβαλωματική, ασύμφορη καιαναποτελεσματική. Oι υπηρεσίες παραγωγής και διανομής της ΔΕΗ στη Σύρο, παραμένουν υποστελεχωμένες και το προσωπικό της ΔΕΗ εξαντλεί καθημερινά τα όρια της αντοχής του, προκειμένου να διασφαλίσει τη στοιχειώδη λειτουργία του συστήματος παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μείωση του προσωπικού πάνω από 50 % ενώ έχει να γίνει πρόσληψη προς αντικατάσταση εργαζόμενου που αποχώρησε πάνω από 20 χρόνια.
2.2 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ
Η µέγιστη κατανάλωση της Σύρου φτάνει την τιµή των 21-22 MW σε ηµερήσια βάση. Παρουσιάζεται την περίοδο του καλοκαιριού και του χειµώνα, αλλά η αιχµή της ζήτησης (µε µικρή διαφορά από την καλοκαιρινή περίοδο) παρουσιάζεται το µήνα Ιανουάριο. «Χαλαροί» µήνες, µε την έννοια της ζήτησης, θεωρούνται οι µήνες Οκτωβρίου µέχρι Νοέµβριο και οι µήνες Μαΐος µέχρι Ιούνιο. Κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο η ζήτηση αιχµής περιορίζεται στα 13-14 MW κατά τις ώρες αιχµής, ενώ τις νυκτερινές ώρες πέφτει στα 5-6 MW. Για την ναυπηγοκατασκευαστική εταιρεία Νεωρίου που καταναλώνει 1,5-2 MW ηµερησίως (το οποίο αντιστοιχεί στο 10% - 20% της ζήτησης) υπάρχει απευθείας σύνδεση µε τον σταθµό της ∆ΕΗ µε εφεδρική τροφοδοσία από ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη και έτσι λειτουργεί ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες δραστηριότητες. Μαζί µε το εργοστάσιο αφαλάτωσης του δήµου Ερµούπολης (1 MW) είναι οι µεγαλύτεροι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί. Στατιστικά στοιχεία που αφορούν στη μέση κατανάλωση ανά νοικοκυριό δεν υπάρχουν, ωστόσο πρόσφατη μελέτη(Δήμος Άνω Σύρου,2004,114) εκτιμά τη μέση μηνιαία κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος σε 250kwh/νοικοκυριό.
2.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ
Σημαντικό είναι το «εξωτερικό» κόστος που πληρώνει η τοπική κοινωνία ως τίμημα για τη λειτουργία του ρυπογόνου πετρελαϊκού σταθμού και τις συνέπειες που έχει η καύση του πετρελαίου στην υγεία, το περιβάλλον και το κλίμα του πλανήτη. Σχετική μελέτη του ΕΜΠ, για την αποτίμηση του κόστους αυτού στην περίπτωση των πετρελαϊκών σταθμών στα ελληνικά νησιά (στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ExternE), αναφέρει πως το «εξωτερικό» αυτό κόστος θα έπρεπε να επιβαρύνει την τιμή της κιλοβατώρας κατά 4-6,8 λεπτά (0,04-0,068 /ΚWh). Αν μάλιστα οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών αποδειχθούν δυσμενέστερες των προβλεπόμενων, τα κόστη αυτά φτάνουν στα 0,2 /ΚWh. Με άλλα λόγια, η πραγματική μέση τιμή της κιλοβατώρας στα νησιά θα έπρεπε να υπολογίζεται περί τα 0,2-0,36 /ΚWh, ενώ στις περιόδους αιχμής είναι πολύ υψηλότερη, και στα μικρά νησιά (λαμβάνοντας υπ' όψη τις πρόσφατες ανατιμήσεις στις τιμές του πετρελαίου) ξεπερνά ακόμη και το 1ΚWh(Greenpeace,2006).
Σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση προκαλείται από τη λειτουργία του Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής της ΔΕΗ, αφού για κάθε κιλοβατώρα πουπαράγεται στον πετρελαϊκό σταθμό εκλύεται στην ατμόσφαιρα περίπου 1κιλό διοξειδίου του άνθρακα κατά μέσο όρο, 10-20 γραμμάρια διοξειδίου του θείου, 1,5-15 γραμμάρια οξειδίων του αζώτου, 1-5 γραμμάρια μικροσωματιδίων και πολλοί ακόμη επικίνδυνοι ρύποι(Greenpeace,2007). Σύμφωνα με τα στοιχεία για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα το 2005, τα οποία παρουσιάστηκαν πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όλες οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ στα νησιά ξεπέρασαν τα ανώτατα όρια εκπομπών (τα οποία είχε ορίσει το ΥΠΕΧΩΔΕ το 2005, στο εθνικό σχέδιο κατανομής ρύπων και περιγράφονται ως «άκρως γενναιόδωρα») σε ποσοστά από 5,5% (στη Σύρο) έως 48,4% (στη Μύκονο). Στη Σύρο οι εκπομπές διοξειδίου άνθρακα από τη μονάδα της ΔΕΗ έφτασε τους 68.628 τόνους(Σταμάτη,2006).
Όταν κατασκευάστηκε ο σταθµός της ∆ΕΗ δεν είχε γίνει προβλεφθεί η επέκταση του δήµου Ερμούπολης και σήμερα ο σταθµός βρίσκεται σε πολύ µικρή απόσταση από την οικιστική περιοχή και από το συγκρότημα των Λυκείων . Η αισθητική ρύπανση σε συνδυασµό µε την ατµοσφαιρική και ηχητική ρύπανση αµαυρώνουν την εικόνα της πόλης(Σαρτζετάκης,2006). Λόγω των επικρατούντων βορείων ανέµων µετριάζονται οι επιπτώσεις των οχλήσεων από τη λειτουργία του σταθµού. Η ΔΕΗ έχει προγραμματίσει την τοποθέτηση καμινάδας στο σταθμό , καθώς και την προμήθεια σύγχρονων μηχανών παραγωγής ρεύματος, με σκοπό τη μείωση της προκαλούμενης όχλησης.
2.3.1 Διαμαρτυρίες εκπαιδευτικής κοινότητας
Με πρωτοβουλία του Δ.Σ. της Α' ΕΛΜΕ Κυκλάδων και με συμμετοχή των μαθητών και γονέων πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολικού συγκροτήματος στο Μάννα, κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκαν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν μαθητές, εκπαιδευτικοί αλλά και περίοικοι λόγω της γειτνίασής τους με το εργοστάσιο. Όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στη σύσκεψη , η έντονη και δυσάρεστη μυρωδιά των καυσαερίων του εργοστασίου δημιουργεί αποπνικτική ατμόσφαιρα που προκαλεί βήχα και αναπνευστικά προβλήματα στους μαθητές. Ιδιαίτερα τις ημέρες που φυσούν βόρειοι άνεμοι , η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας παίρνει τη μορφή νέφους που αιωρείται πάνω από τα σχολεία. Επιπλέον, δεν μπορεί να παραληφθεί και η ηχορύπανση που δημιουργεί μόνιμο βόμβο και τριγμούς των τζαμιών των αιθουσών. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η συνεχής διατύπωση παραπόνων από τους μαθητές, με την προειδοποίηση αποχής από τα μαθήματα τους - ως ένδειξη διαμαρτυρίας -να γίνεται ορατή, γεγονός που ώθησε τους καθηγητές να προτείνουν προς τον Γ.Γ. της Περιφέρειας τα εξής μέτρα: α) την τοποθέτηση φίλτρων, β) την αντικατάσταση των παλαιών μηχανών με σύγχρονες γ) την ηχομόνωση του εργοστασίου και δ) τη βελτίωση της ποιότητας του χρησιμοποιούμενου καυσίμου. Με ψήφισμα οι παραπάνω φορείς ζητούν ομόφωνα από τους εμπλεκόμενους φορείς (Περιφέρεια Ν. Αιγαίου, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων και ΟΤΑ Σύρου) να καλέσουν άμεσα σε κοινή σύσκεψη στη Σύρο την κεντρική διοίκηση της ΛΕΗ και «να δεσμευτούν για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν άμεσα για την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των μαθητών, των εκπαιδευτικών, των κατοίκων της περιοχής αλλά και γενικότερα της Ερμούπολης». Οι συμμετέχοντες στη σύσκεψη δεσμεύτηκαν να αναλάβουν πρωτοβουλίες στο αμέσως επόμενο διάστημα για δυναμικές κινητοποιήσεις με τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας(Α’ ΕΛΜΕ,2007).
2.3.2 Έκθεση Συνηγόρου Πολίτη
Ο Συνήγορος του Πολίτη διαμεσολαβεί από το 2001 επί αναφοράς πολιτών της Σύρου, οι οποίοι διαμαρτύρονται για τα σοβαρά προβλήματα ρύπανσης που προκαλεί η λειτουργία του Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής [Α.Σ.Π.] της Δ.Ε.Η.
Από την έρευνα της υπόθεσης, και ειδικότερα από τις απαντήσεις των αρμοδίων υπηρεσιών του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., της Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων, της Δ.Ε.Η. και της Υπουργείου Ανάπτυξης, αλλά και μετά από επιτόπια επίσκεψη κλιμακίου επιστημόνων του Συνηγόρου τον Δεκέμβριο του 2003 αναδείχθηκαν τα κρίσιμα ζητήματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της παράνομης διάθεσης των υγρών και στερεών αποβλήτων του Α.Σ.Π., με προφανείς δυσμενείς συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον και στη δημόσια υγεία.
Ο Συνήγορος του Πολίτη εντόπισε εξ αρχής και καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνάς του μείζονα φαινόμενα κακοδιοίκησης, καθώς ο Σταθμός λειτούργησε επί δύο έτη (από το 2003 έως το 2005) χωρίς εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους, ενώ επί σειρά πολλών ετών δεν διέθετε άδεια για τη διάθεση των λυμάτων του. Την ευθύνη για τις παραλείψεις αυτές έφεραν κυρίως οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και της Ν.Α. Κυκλάδων.
Σημειώνεται ότι ήδη σύμφωνα με την απόφαση 1439/98 του Συμβουλίου της Επικρατείας είχε ακυρωθεί η παράλειψη της Διοίκησης να επιβάλει πρόσφορα μέτρα λειτουργίας στο Σταθμό, καθώς διαπιστώθηκε η ύπαρξη προβλημάτων από τη «ρυπογόνο λειτουργία του σταθμού» και η αναποτελεσματική δράση των υπηρεσιών για την «εξουδετέρωση των δυσμενών επιδράσεων». Ο Συνήγορος του Πολίτη εισηγήθηκε εξ αρχής την πραγματοποίηση επιτόπιων ελέγχων και αυτοψιών από τα αρμόδια όργανα για την ακριβή εκτίμηση της κατάστασης. Επίσης, ο Συνήγορος πρότεινε έγκαιρα την αναθεώρηση της οικείας Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, ώστε να προσαρμοστεί αυτή στις νεότερες προδιαγραφές της νομοθεσίας, αλλά και να αντιμετωπίσει με τις κατάλληλες ρυθμίσεις της τα ανωτέρω προβλήματα. Μετά και την παρέμβαση της Αρχής το αρμόδιο Κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος [Κ.Ε.Π.ΠΕ.] της Νομαρχίας πραγματοποίησε ελέγχους και διαπίστωσε παραβίαση αρκετών από τους όρους λειτουργίας του σταθμού, ιδίως δε την καθ’ όλα παράνομη λειτουργία εφεδρικών φορητών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, την έλλειψη άδειας για τη διάθεση των αποβλήτων, έντονα προβλήματα ηχορύπανσης κ.α..
Ο Συνήγορος του Πολίτη συνέταξε τον Μάρτιο του 2006 πόρισμα, με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις, το οποίο έθεσε υπόψη των αρμόδιων τοπικών, περιφερειακών και κεντρικών υπηρεσιών. Στο εν λόγω πόρισμα υπογραμμίζεται ότι η από 13.10.2005 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας για την ανανέωση – παράταση της ισχύος της από 24.10.97 υπουργικής απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων δεν εκδόθηκε με την τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας. Επίσης, τονίζεται ότι η επίμαχη απόφαση περιέχει εμφανώς ανεπαρκείς τροποποιήσεις, βρίσκεται σε αντίθεση με τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου για την ανάπτυξη των «Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών», και δεν λαμβάνει υπόψη τις επισήμως καταγεγραμμένες και επανειλημμένες παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από τη ρυπογόνο λειτουργία του σταθμού.
Στο πόρισμα της Αρχής ανταποκρίθηκε θετικά η Διεύθυνση Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων, ενημερώνοντας ότι ενέκρινε εντός του 2006 διορθωμένη μελέτη της ΔΕΗ που αντιμετωπίζει επαρκώς το θέμα της επεξεργασίας και διάθεσης των λυμάτων. Επίσης, η Διεύθυνση Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβων [ΕΑΡΘ] του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. απέστειλε, σύμφωνα με το αίτημα του Συνηγόρου στο πόρισμα, τις εκτιμήσεις και οδηγίες της επί της υπόθεσης. Σύμφωνα με αυτές, ενημερώνεται ο Συνήγορος ότι ο Σταθμός εξαιρείται από δεσμεύσεις σχετικές με τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης βάσει και της υπαγωγής του στο εθνικό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων αερίων θερμοκηπίου. Από την άλλη, επισημαίνεται ότι η κρίσιμη απόφαση της Περιφέρειας εσφαλμένα δεν έχει καθορίσει όρους για εφεδρικά ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη, ενώ τονίζεται ότι ο Σταθμός οφείλει να τηρεί οριακές τιμές εκπομπών βάσει της νομοθεσίας για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές. Το ζήτημα αυτό, καθώς και το συναφές θέμα της νόμιμης αδειοδότησης του σταθμού έχει τεθεί ευρύτερα στο πρόσφατο πόρισμα του Συνηγόρου για το καθεστώς αδειοδότησης των ατμοηλεκτρικών Σταθμών της Δ.Ε.Η. στο νομό Κοζάνης. Τέλος, ο νομάρχης Κυκλάδων κοινοποίησε στον Συνήγορο του Πολίτη την από 18.01.2007 απόφασή του περί επιβολής υψηλού προστίμου εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ σε βάρος της ΔΕΗ λόγω περιστατικού σοβαρής θαλάσσιας και ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αλλά και διότι η υπεύθυνη για το Σταθμό Δ.Ε.Η. Α.Ε. κρίθηκε ως «υπότροπη σε περιστατικά υποβάθμισης του περιβάλλοντος από τη λειτουργία της». Μέχρι σήμερα η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, η Δ.Ε.Η. Α.Ε. και το Υπουργείο Ανάπτυξης δεν έχουν σχολιάσει εγγράφως το πόρισμα του Συνηγόρου , ούτε έχουν κοινοποιήσει σε αυτήν οποιοδήποτε σχετικό έγγραφο(Συνήγορος του Πολίτη,2006).
3. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
3.1 Η περιπέτεια των πυλώνων
Η ∆ΕΗ είχε σχεδιάσει έργο διασύνδεσης µε το δίκτυο υπερυψηλής τάσης των νησιών Άνδρου, Τήνου, Μυκόνου, Σύρου µέσω της Εύβοιας. Τµήµα του έργου ,που αφορά την πόντιση των υποθαλάσσιων καλωδίων µεταξύ των παραπάνω νησιών και την εγκατάσταση των πυλώνων στη νήσο Άνδρο έχει υλοποιηθεί. Η ολοκλήρωση του έργου έχει αναβληθεί µετά από απόφαση του Σ.Τ.Ε. , µε το σκεπτικό ότι η τροφοδοσία των νήσων µε απεριόριστη ηλεκτρική ενέργεια ενέχει κινδύνους ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Επίσης, εκφράζονται αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες στην τοποθέτηση των πυλώνων στα παραπάνω νησιά. Το σχέδιο της ∆ΕΗ αλλά και του υπουργείου είναι η δηµιουργία υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέσει τη Σύρο και γενικά τις Κυκλάδες µε την ηπειρωτική Ελλάδα µέσω του σταθµού του Λαυρίου. Όµως, η ενέργεια αυτή υπάρχει φόβος να ακυρωθεί από την νοµοθετική απόφαση του προηγούµενου σχεδίου.
1993Η ΔΕΗ αναγγέλλει το έργο σύνδεσης των Κυκλάδων με το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτροδότησης με υποθαλάσσιες και εναέριες γραμμές υψηλής τάσης που θα στηρίζονται σε πυλώνες και ιστούς με βοηθητικούς καινούριους υποσταθμούς κατά τόπους. Οι γραμμές θα ξεκινούν από Εύβοια και θα συνδέουν Άνδρο, Σύρο, Τήνο, Μύκονο, σε πρώτη φάση, ενώ σε δεύτερη φάση θα συνεχίζουν προς Πάρο, Νάξο, Σίφνο.
1994Με παρέμβαση της τότε Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, Ελισάβετ Παπαζώη διακόπτονται οι εργασίες, ενώ ζητείται από τη ΔΕΗ να υποβάλλει εμπεριστατωμένη μελέτη για εναλλακτικούς τρόπους ηλεκτροδότησης. Παράλληλα ξεκινούν οι πρώτες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες που συνειδητοποιούν την επιβάρυνση που θα προκαλέσει το έργο στο περιβάλλον και στην υγεία τους.
1995Ακολουθεί νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της ΔΕΗ και αρνητικές αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης με παράλληλες προσφυγές από πολίτες της Σύρου και της Μυκόνου στο Ε΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας. Τελικά το έργο ακυρώνεται με την απόφαση 2805/97 από το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ με το σκεπτικό ότι: «Στα ευπαθή οικοσυστήματα των μικρών νήσων των Κυκλάδων, μόνο ήπια τεχνικά έργα και παρεμβάσεις δύνανται να χαρακτηριστούν ως βιώσιμα και επιτρεπτά», προστασία που πηγάζει από το άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγματος.
1998Η ΔΕΗ όμως στερούμενη οποιασδήποτε ευαισθησίας προς το περιβάλλον επανέρχεται με μια ελάχιστα αλλαγμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Απορρίπτει οποιονδήποτε άλλο εναλλακτικό τρόπο κάλυψης των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια επικαλούμενη υψηλό οικονομικό κόστος και πετυχαίνει νέα προέγκριση από το ΥΠΕΧΩΔΕ.
2000Ενώ ο Δήμος Άνω Σύρου και πολίτες της Μυκόνου έχουν καταθέσει νέες προσφυγές στο ΣτΕ, η ΔΕΗ επανέρχεται και ζητάει από την ολομέλεια του ΣτΕ την ακύρωση της απόφασης του Ε΄ Τμήματος και την εγκατάσταση των πυλώνων υψηλής τάσης. Τελικά το ΣτΕ ακυρώνει την απόφαση του Ε΄ Τμήματος και ενώ απαγορεύει την εγκατάσταση στα νησιά που έχουν κάνει προσφυγές, ταυτόχρονα ανοίγει το δρόμο για την εγκατάσταση πυλώνων υψηλής τάσης στα νησιά Άνδρο και Τήνο. Είναι όμως δυνατόν μια διοικητική πράξη να ακυρώνεται μερικώς;
Το πρόβλημα της ηλεκτροδότησης των μη διασυνδεδεμένων νησιών των Κυκλάδων, όπως η Σύρος, θα λυθεί οριστικά με το έργο, που προβλέπεται από τη νέα Μελέτη Ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας 2006 - 2010 (ΜΑΣΜ 2006 - 2010), που αφορά στην διασύνδεσή τους με υποβρύχιο καλώδιο, που θα ξεκινά από το Λαύριο και θα καταλήγει στη Σύρο. Η πρόταση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων για την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών με το εθνικό δίκτυο έρχεται να συμπληρώσει το σενάριο β' της μελέτης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ). Η μελέτη της ΡΑΕ(ΡΑΕ,2005), θεωρεί δεδομένες τις σημερινές καταναλωτικές συμπεριφορές, καθώς και το μοντέλο ανάπτυξης των Κυκλάδων και γι' αυτό προβλέπει τριπλασιασμό της παρεχόμενης ηλεκτρικής ισχύος μέχρι το 2030. Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει σε περαιτέρω ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, αφού δεν συνοδεύεται από άλλα μέτρα και πολιτικές( π.χ. χωροταξικός σχεδιασμός)(Συρμαλένιος,2004).
Η μελέτη της ΡΑΕ δεν αναφέρεται σε δυο κρίσιμα θέματα. Στον τρόπο μεταφοράς της μέσης και υψηλής τάσης (πυλώνες ή όχι) και στην αξιοποίηση των ΑΠΕ, την οποία παραπέμπει σε προσεχή μελέτη. Επιπλέον, η πρόταση
δεν περιλαμβάνει πολλά νησιά (νησιά του Επαρχείου Θήρας, δυτικές Κυκλάδες κλπ.)
δεν αναφέρεται στο τι θα γίνει με τα σημερινά εργοστάσια της ΔΕΗ και το υπάρχον προσωπικό
δεν αναφέρεται στην κατάσταση του υφιστάμενου δικτύου
Το έργο είναι άγνωστο πότε θα ξεκινήσει και είναι αμφίβολο αν θα ολοκληρωθεί. Κι αυτό γιατί η ΜΑΣΜ 2006 - 2010 αφήνει για περαιτέρω διερεύνηση καθοριστικά ζητήματα, για την οριστικοποίηση του είδους της διασύνδεσης, για τα οποία αν δεν υπάρξει οριστική απόφαση, δεν υπάρχει έργο προς κατασκευή και δεν μπορούν να ξεκινήσουν οι διαδικασίες περιβαλλοντικών μελετών, αδειοδοτήσεων, απαλλοτριώσεων κλπ. Τα ζητήματα αυτά είναι αν το υποβρύχιο καλώδιο Σουνίου -Σύρου, θα είναι συνεχούς ή εναλλασσομένου ρεύματος, αν οι διασυνδέσεις των νησιών μεταξύ τους θα γίνουν ακτινικά ή σε βρόγχο και αν οι προταθείσες θέσεις, από την τοπική αυτοδιοίκηση, των υποσταθμών υψηλής τάσης είναι κατάλληλες. Επίσης διατυπώνεται το ερώτημα κατά πόσο η ΔΕΗ Α.Ε. θα προχωρήσει σε μια τόσο δαπανηρή επένδυση, το κόστος της οποίας θα υπερβεί τα 250 εκατ. ευρώ, που είναι άκρως επισφαλής, αφού το Συμβούλιο της Επικρατείας με αποφάσεις του (2805/97, 2939/2000 και 2940/2000) έχει αποφανθεί ότι η εγκατάσταση δικτύου υψηλής τάσης αντιστρατεύεται και βλάπτει τη βιωσιμότητα των νησιών. Είναι όμως γνωστό ότι η ΜΑΣΜ προβλέπει την εγκατάσταση υποσταθμών υψηλής τάσης στα νησιά Τήνο, Σύρο, Μύκονο, Πάρο και Νάξο με κίνδυνο το έργο να μην ολοκληρωθεί ποτέ. Το έργο της διασύνδεσης των μη διασυνδεδεμένων νησιών των Κυκλάδων με το εθνικό δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής τάσης, δεν έχει εμφανίσει την παραμικρή πρόοδο. Η υπεσχημένη «ενεργειακή θωράκιση» των νησιών αποδεικνύεται κενή περιεχομένου διακήρυξη. Είναι πια φανερό, ότι για πολλά χρόνια ακόμη, η ανεπάρκεια και η κακή ποιότητα της ηλεκτρικής ενέργειας θα ταλαιπωρεί τις Κυκλάδες και τη Σύρο, θα δημιουργεί εμπόδια στην ανάπτυξη και θα ζημιώνει τις επιχειρήσεις και τη νησιωτική οικονομία(Ρήγας,2004).
Το Σ.τ.Ε με σειρά αποφάσεων του αρμοδίου Ε΄ Τμήματός του (2805/1997,4/1999 ) βασισμένο στα άρθρα 24 και 106 του Συντάγματος, τα άρθρα 2 και 130Ρ της συνθήκης του Maastriht και την Agenda 21 έχει κρίνει ότι «η ένταξη των Κυκλάδων στο μείζον δίκτυο υψηλής τάσης είναι αντίθετη στην φέρουσα ικανότητα των νήσων αυτών, καθ’ ότι δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την διατάραξη του εύθραυστου οικοσυστήματος αλλά και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντός τους. Το μείζον δίκτυο υψηλής τάσεως αποτελεί καθ’ εαυτό υποδομήν αγρίας αναπτύξεως καταστρατηγούσαν τα όρια της φερούσης ικανότητος του αντιστοίχου οικοσυστήματος και συνεπαγομένης την αποδιάρθρωσιν του νησιωτικού μικροκόσμου” και “είναι άμεσος απειλή αλλοιώσεως των πολιτιστικών αυτών χαρακτηριστικών και του παραδοσιακού κυκλαδικού περιβάλλοντος”. Η θέση αυτή αιτιολογείται από το γεγονός ότι ‘’νήσοι όπως η Άνδρος, Τήνος, Μύκονος και Σύρος, δεν είναι μόνο ευπαθή οικοσυστήματα αλλά και σεβάσμιαι εστίαι εθνικού πολιτισμού χιλιετηρίδων με μοναδικάς ιδιαιτερότητας που πρέπει να διαφυλαχθούν. Όσον δε αφορά το ενεργειακό σύστημα των νήσων αυτό είναι ήπιον και πάντοτε, τοπικόν χαμηλής έως μεσαίας τάσεως και τεχνολογίας φιλικής προς το περιβάλλον. Μάλιστα δια τον λόγον αυτόν, αι μικραί νήσοι είναι το κατ’ εξοχήν προσφερόμενον πεδίον εφαρμογής μεθόδου παραγωγής ενεργείας δια ανανεώσιμων πηγών του φυσικού περιβάλλοντος ως είναι η ηλιακή, αιολική κ.λ.π. ενέργεια, τα φωτοβολταϊκά συστήματα κ.λ.π. αι οποίαι προάγονται ήδη συστηματικώς δια προγραμμάτων του Ο.Η.Ε. και της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (βλ. Διακήρυξιν Μαδρίτης 1994, Συμφωνία Αθηνών 1995, Πρόγραμμα ALTENER κ.λ.π.)”.Παρ’ όλα αυτά η ΔΕΗ-κατά το Σ.τ.Ε- αν και “κατά το άρθρον 95 παρ. 5 του Συντάγματος έχει υποχρέωσιν να συμμορφούται προς τας ακυρωτικάς αποφάσεις του Σ.τ.Ε. και η παράβασις της υποχρεώσεως ταύτης δημιουργεί τας κατά νόμον ευθύνας δια παν όργανον αυτής”, επιμένει στην μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας στις Κυκλάδες και μάλιστα με την εγκατάσταση πυλώνων, η όδευση των οποίων διέρχεται και από περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000 στο οποίο απαγορεύονται τέτοιου είδους εγκαταστάσεις(ΕΥΠΛΟΙΑ,2006).
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Ως γνωστόν, η Oδηγία 2001/77/ΕΕ "Για την προαγωγή της ηλεκτρικήςενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στην εσωτερική αγοράηλεκτρικής ενέργειας" προβλέπει για την Ελλάδα ενδεικτικό στόχο κάλυψηςαπό ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές σε ποσοστό της ακαθάριστης κατανάλωσης ενέργειας κατά το έτος 2010 ίσο με 20,1%. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ (μαζί με την Πορτογαλία) που εκτιμάται ότι δεν θα πλησιάσει καν αυτό το στόχο. Κι αυτό γιατί οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) έχουν εμπλακεί σε απίστευτες γραφειοκρατικές ατραπούς που εμπόδισαν μέχρι σήμερα την απογείωσή τους. Και η ΔΕΗ όμως δεν έχει υποστηρίξει μέχρι σήμερα αυτή την προοπτική. Είναι χαρακτηριστικό, πως, με εξαίρεση τα μεγάλα υδροηλεκτρικά, οι ΑΠΕ αποτελούν μόλις το 0,3% της συνολικά εγκατεστημένης ισχύος της ΔΕΗ και συνεισφέρουν μόλις κατά 0,03% στη συνολική ηλεκτροπαραγωγή της εταιρείας. Ακόμη και στα προνομιούχα από άποψη φυσικών πόρων νησιά, η συνεισφορά των ΑΠΕ είναι απογοητευτική(1,7% στο σύνολο των νησιών). Η φτωχή αυτή επίδοση, όχι μόνο δεν βοηθά στην επίτευξη των στόχων πουέχει θέσει η ΕΕ και η χώρα, αλλά αντιθέτως θα οδηγήσει σε οικονομικέςπεριπέτειες και την ίδια τη ΔΕΗ, αφού η επίτευξη των στόχων του Κιότοκαι η -από το 2005- εφαρμογή του κοινοτικού συστήματος εμπορίας εκπομπών, θα επιφέρει επιπλέον κόστη στη ΔΕΗ. Άλλωστε, η ΔΕΗ είναι ουραγός μεταξύ των μεγάλων ηλεκτρικών εταιριών της Ευρώπης σε ό,τι αφορά στην αξιοποίηση των ΑΠΕ. Όλες οι μεγάλες ηλεκτρικές εταιρίες έχουν εδώ και καιρό μπει δυναμικά στη νέα αγορά που ανοίγεται, με εγκατεστημέναχιλιάδες μεγαβάτ αιολικών και φιλόδοξα προγράμματα προώθησης των ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων. Είναι σαφές ότι για να αντιμετωπιστούν μακροπρόθεσμα τα προβλήματα που αναφέραμε, θα πρέπει να υπάρξει μια θαρραλέα στροφή στη μέχρι σήμερα πολιτική τόσο της ΔΕΗ όσο και των αρμόδιων υπουργείων. Είναι επίσης σαφές πως θα πρέπει να ενισχυθούν όλες οι μορφές ΑΠΕ και, ιδίως στην περίπτωση των νησιών τα υβριδικά συστήματα με πιθανή αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας σε ταμιευτήρες (αντλησιοταμίευση).
Η φύση έχει προικίσει τα νησιά μας με πληθώρα ανανεώσιμων πηγώνενέργειας. Η εκμετάλλευση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας μπορείνα στηρίξει πολλές βασικές λειτουργίες: την ηλεκτροπαραγωγή, τηνθέρμανση νερού και χώρων, ακόμα την ψύξη. Στα ελληνικά νησιά η χρήση τηςηλιακής ενέργειας είναι διαδομένη, ιδιαίτερα για οικιακή εκμετάλλευση. Ηαιολική ενέργεια είναι σαφώς πιο αστάθμητος φυσικός πόρος, αλλάπρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι νέες τεχνολογίες μπορούν να αυξήσουν τησυμμετοχή της στην συνολική παραγωγή ηλεκτρισμού, ακόμη και στο 30%. Ηαιολική ενέργεια θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αφαλάτωση τουνερού, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ένα πολύσημαντικό πρόβλημα των νησιών, ιδιαίτερα στις τουριστικές περιόδους κατάτις οποίες η κατανάλωση νερού υπερδιπλασιάζεται.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει ενεργά την αειφόρο ενεργειακή ανάπτυξητων νησιών, υπογράμμισε σε πρόσφατο συνέδριο που αφορούσε στην αειφόρο ανάπτυξη των νησιών ο επίτροπος Περιβάλλοντος κ. Σταύρος Δήμας. Για παράδειγμα, μέσα από το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα2000-2006» συγχρηματοδοτεί την κατασκευή 42 αιολικών πάρκων ύψους 61εκατομμυρίων ευρώ. Είναι επιτακτική ανάγκη να επιταχυνθεί η ολοκλήρωσητους, αλλά κυρίως να προωθηθεί η ευρύτερη εξάπλωση των δικτύωνεκμετάλλευσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες σήμερααντιπροσωπεύουν το πενιχρό 3.1% της εθνικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού. Το όφελος θα είναι διπλό. Τα νησιά θα αποκτήσουν ενεργειακή αυτοτέλεια ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλουν στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
1. ΑΠΑΝΩ ΜΕΡΙΑ
Στο νησί είναι εγκατεστημένες 4 ανεμογεννήτριες ισχύος 900KW συνολικά(ΡΑΕ,2007). Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν μερικά χρόνια είχαν εγκατασταθεί στο όρος Σύριγγας της Β. Σύρου (χαρακτηρισμένη περιοχή ΝΑΤURA 2000) από την Αιολική Νεωρίου Α.Ε 4 ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 660KW .
2.ΔΕΥΑΕ
Από το Σεπτέμβριο του 1998 η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Ερμούπολης(ΔΕΥΑΕ) σε συνεργασία με τη γερμανική εταιρία ΕΝΕRGΟΝ, παρακολουθεί και εκμεταλλεύεται την παραγωγή από την λειτουργία τεσσάρων πιλοτικών μονάδων αφαλάτωσης συνολικής δυναμικότητας 500 κυβικών ημερησίως που υποστηρίζονται από ανεμογεννήτρια ισχύος 500 ΚW. Η πιλοτική εφαρμογή συνίσταται στην μελέτη της δυνατότητας παραγωγής αφαλατωμένου νερού με την αξιοποίηση μιας μορφής ήπιας ενέργειας, όπως είναι η αιολική ενέργεια, που αποσκοπεί στη χρήση της σε απομακρυσμένες περιοχές ,όπου ταυτόχρονα θα επιλύει το ενεργειακό ζήτημα και την έλλειψη πόσιμου νερού. Στοχεύει επίσης με την εφαρμογή ενός άλλου συστήματος ανάκτησης ενέργειας από την απορριπτόμενη άλμη, να επιτύχει καλύτερο ενεργειακό βαθμό απόδοσης με μείωση της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας(Βακόνδιος,2003).
3.ΓΥΑΡΟΣ
Μια επένδυση που θέλει να συνδυάσει την ανάδειξη και διατήρηση της Γυάρου ως επισκέψιμου τόπου μνήμης με την παραγωγή αιολικής ηλεκτρικής ενέργειας εξετάζουν τα υπουργεία Πολιτισμού, Αιγαίου και Ανάπτυξης. Το σχέδιο για την επένδυση αυτή έχει υποβάλει ομάδα μηχανικών, που ασχολείται επί χρόνια με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με επικεφαλής τον κ. Αντώνιο Γερασίμου, πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας ΙΤΑ (International Techological Applications). Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Πολιτισμού, πρόκειται για μια σύνθετη επένδυση, για την οποία τον πρώτο λόγο θα έχει το Ανώτατο Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων της Ελλάδας. Η εταιρεία προτίθεται να κατασκευάσει αιολικό πάρκο στη Γυάρο, κάτω από αυστηρές προδιαγραφές και με πλήρη σεβασμό στην ιστορία του νησιού και να αναλάβει το κόστος υλοποίησης του έργου ανάδειξης του ιστορικού χώρου μνήμης της Γυάρου, καθώς και της λειτουργίας του.
Σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), η πρώτη φάση του έργου αυτού εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 2,5 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με την πρόταση που έχει υποβληθεί, το αιολικό πάρκο της Γυάρου θα έχει εγκατεστημένη ισχύ 300 MW και θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια 1 εκατομμυρίου MWh τον χρόνο. Το συγκεκριμένο αιολικό πάρκο, δεδομένου ότι θα είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, αναμένεται να συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες (ανάμεσά τους μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές) από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οι οποίοι ταυτοχρόνως θα γνωρίζουν από κοντά και τη νεώτερη ελληνική ιστορία.
Ο διαχειριστής του αιολικού πάρκου, επισημαίνει ο κ. Γερασίμου, θα συμβάλει και στην υλοποίηση του οράματος του Μίκη Θεοδωράκη για τη λειτουργία στη Γυάρο ενός χώρου που θα φιλοξενεί κάθε χρόνο το Παγκόσμιο Φεστιβάλ Διαμαρτυρόμενης Τέχνης. Σύμφωνα με την πρόταση που έχει υποβληθεί ,με τη λειτουργία του αιολικού πάρκου της Γυάρου η χώρα θα εξοικονομεί 250.000 τόνους πετρελαίου ετησίως, ενώ θα απαλλαγεί και από 785.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Το συγκεκριμένο αιολικό πάρκο, δεδομένου ότι θα είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, αναμένεται να συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες (ανάμεσά τους μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές) από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οι οποίοι ταυτοχρόνως θα γνωρίζουν από κοντά και τη νεώτερη ελληνική ιστορία. Υπενθυμίζεται ότι από το 2003 η Γυάρος έχει τεθεί υπό την προστασία του υπουργείου Πολιτισμού «ως ιστορικός τόπος και σημαντικός χώρος μνήμης της νεώτερης Ελλάδας». Παράλληλα, έχουν χαρακτηριστεί ως «διατηρητέα μνημεία» το κτίριο των φυλακών και όλες οι εγκαταστάσεις και κατασκευές της Γυάρου (θεατράκι, νεκροταφείο, διοικητήριο κ.λπ.), που ολοκληρώθηκαν με προσωπική εργασία των ίδιων των κρατουμένων (ΤΑ ΝΕΑ,8/3/06).
Αιολικό πάρκο Ποσειδωνίας
Τέλος, η ΔΕΗ προγραμματίζει την εγκατάσταση αιολικού πάρκου ισχύος 4MW (5 ανεμογεννήτριες 0,8 MW )ή – αν γίνει διασύνδεση με το εθνικό δίκτυο 16 MW (8 ανεμογεννήτριες 2 MW )στη θέση Βιγλοστάσι του δήμου Ποσειδωνίας. Η υλοποίηση του έργου αναμένεται να συμβάλλει στην κάλυψη ενεργειακών αναγκών του δήμου(λειτουργία αφαλατώσεων κ.α).
Σημαντικός αριθμός ηλιακών θερμοσιφώνων ,κυρίως σε τουριστικές μονάδες, είναι τοποθετημένοι στο νησί, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Eνεργειακά αυτόνομα νησιά
Έχοντας αναγνωρίσει το παγκόσμιο πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών, είναι πλέον προφανές ότι επιβάλλεται η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και η άμεση στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ειδικά στα νησιά. Από τεχνολογική και οικονομική πλευρά, η πιο ώριμη μορφή καθαρής ενέργειας είναι σήμερα η αιολική, η οποία συμβάλλει στην αποτροπή των κλιματικών αλλαγών, προσφέροντας συγχρόνως ποικίλα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά πλεονεκτήματα. Επιπλέον, ζούμε σε μία χώρα και σε ένα νησί που είναι προικισμένα από τη φύση με ισχυρούς ανέμους, που έχει την εμπειρία της βιωσιμότητας της αιολικής ενέργειας και που παρουσιάζει πολιτική και επενδυτική βούληση για τη στροφή στην παραγωγή ενέργειας από τον άνεμο. Όμως όλα αυτά τα στοιχεία δεν επαρκούν για να εξασφαλίσουν το μέλλον της αιολικής ενέργειας στη χώρα μας. Υπάρχουν διάφορα εμπόδια, άλλα πραγματικά και άλλα μεθοδευμένα, που εμποδίζουν την ανάπτυξή της. Για να αρθούν τα εμπόδια αυτά, είναι υποχρέωση της Πολιτείας να βελτιώσει το θεσμικό πλαίσιο και την τεχνική υποδομή (μέσω π.χ. της βελτίωσης του δικτύου της ΔΕΗ). Χρειάζεται επίσης να ενημερωθούν όσοι πολίτες αντιδρούν στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων στην περιοχή τους σχετικά με τα οφέλη που έχουν να αποκομίσουν οι ίδιοι αλλά και ο πλανήτης από τη στροφή στην καθαρή ενέργεια. Πολλές φορές, αν και όχι πάντα όπως δείχνουν οι έρευνες, κάποιοι αντιτίθενται στη δημιουργία αιολικών πάρκων στην περιοχή τους, αν και γενικά υποστηρίζουν την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας. Απλώς επιθυμούν να τοποθετηθούν μακρυά απ’ αυτούς οι ανεμογεννήτριες. Αυτό είναι το γνωστό σύνδρομο NIMBY (Not In My Back Yard), ένα σύνδρομο πάντως που δεν αρκεί για να ερμηνεύσει από μόνο του τις αντιδράσεις στην ανάπτυξη αιολικών πάρκων που εμφανίστηκαν σε πολλές περιοχές.
Παρέμβαση Σουφλιά
Φρένο στη μεγάλη επένδυση αιολικού πάρκου στη Σέριφο έβαλε πριν λίγες μέρες ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γιώργος Σουφλιάς, μιλώντας στη Βουλή για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Όπως επισήμανε ο υπουργός, ειδικά για τις νησιωτικές περιοχές θα επιτρέπεται να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες στο 4% της έκτασης του κάθε Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης - ρύθμιση η οποία φωτογραφίζει, μεταξύ των άλλων, και τη Σέριφο που είναι ολόκληρη ένας ΟΤΑ. Με την εν λόγω ρύθμιση, στη Σέριφο θα επιτρέπεται να εγκατασταθούν 39 ανεμογεννήτριες, αντί για 85 που προβλέπει η επένδυση στο νησί. «Πρέπει να προστατέψουμε τα ευαίσθητα οικοσυστήματα των νησιωτικών περιοχών, αλλά ταυτόχρονα να μην ενοχοποιήσουμε τις ανεμογεννήτριες» υπογράμμισε ο κ. Σουφλιάς.
Όπως κάθε έργο, η εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου αλλοιώνει σε κάποιο βαθμό το περιβάλλον. Υπάρχουν όμως κανόνες που στοχεύουν στη σωστή εγκατάσταση και λειτουργία των αιολικών πάρκων. Η τήρηση αυτών των κανόνων έχει σχεδόν πάντα μετατρέψει κατοίκους που αμφέβαλαν για την αιολική ενέργεια σε ένθερμους υποστηρικτές της. Η αιολική ενέργεια φέρνει έναν άνεμο αλλαγής στα ενεργειακά και περιβαλλοντικά δεδομένα της χώρας. Έναν άνεμο απαραίτητο για να μπορέσουμε να αποτρέψουμε τις επικίνδυνες κλιματικές αλλαγές και να διασφαλίσουμε ένα βιώσιμο μέλλον στα νησιά για μας και τα παιδιά μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βακόνδιος Γ.(2003)Η κατάσταση της υδροδότησης στη Σύρο. Εισήγηση στο πλαίσιο διημερίδας του ΙΓΜΕ και της ΚΕΔΚΕ με θέμα «Προστασία και διαχείριση υδατικών πόρων» που πραγματοποιήθηκε στη Σύρο (11-12/9/03).
Δήμας Σ.(2006) Για την αειφόρο ανάπτυξη των νησιών. Ομιλία στο συνέδριο του δικτύου ΔΑΦΝΗ με θέμα «Αειφόρος ανάπτυξη των νησιών» ( ΕΜΠ, Aθήνα ,9 Σεπτεμβρίου 2006)
Δήμος Άνω Σύρου(2004)Ολοκληρωμένο τοπικό πρόγραμμα βιώσιμης ανάπτυξης σε εφαρμογή της HABITAT AGENDA. Α’ Φάση. Έκθεση αποτελεσμάτων-Βασική ανάλυση-Βασικοί δείκτες. Άνω Σύρος.
ΕΛΜΕ Α’ Κυκλάδων(2007)Ψήφισμα για το εργοστάσιο της ΔΕΗ.Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση:
http://elme-syrou.kyk.sch.gr/aelme/anakoinwseis/deh_211105.htm
ΕΥΠΛΟΙΑ(2006)Ιστοσελίδα-ηλεκτρονικό περιοδικό οικολογικού δικτύου Αιγαίου. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: http://eyploia.aigaio-net.gr/
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ(4/4/07) Ρυπογόνος εστία η ΔΕΗ στη Σύρο. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_04/04/2007_221888
GREENPEACE (2007),Η «πετρελαϊκή» κρίση στο Αιγαίο και η κρίση της ΔΕΗ. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.greenpeace.org/
Ρήγας Π.(2004) Ανυπαρξία ενεργειακής πολιτικής για τις Κυκλάδες, Εφ. ΑΠΟΨΗ, 2/6/06
Ξηροτύρη-Αικατερινάρη Α.(2007)Βραχυκύκλωμα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης της Σύρου. Ερώτηση προς τον υπουργό Ανάπτυξης. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: www.syn.gr/gr/keimeno.php?id=4623
Παπαδοσυφάκη Ε. (2005)Φως…από το βυθό για τις Κυκλάδες.Εφ.ΚΕΡΔΟΣ,15/10/05
Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας(ΡΑΕ)(2005)Διασύνδεση των Κυκλάδων με το ηπειρωτικό σύστημα. Εκτενής περίληψη πορίσματος. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση www.rae.gr/cases/C11/exec_sum_130505.pdf
Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας(ΡΑΕ)(2007) Επίσημη ιστοσελίδα διαθέσιμη ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.rae.gr/
Σαρτζετάκης Γ.(2006)Περιβαλλοντικά προβλήματα της Σύρου. εφ.ΑΠΟΨΗ,25/11/06
Σταμάτη Λ.(2006)H ΔEH πνίγει τα νησιά στο νέφος. εφ. ΤΑ ΝΕΑ(19/7/06)
Συνήγορος του Πολίτη(2006)Σοβαρά προβλήματα ρύπανσης από τη μη σύννομη λειτουργία του σταθμού της ΔΕΗ Σύρου. Πόρισμα διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.synigoros.gr/
Συρμαλένιος Ν. (2004) Παρέμβαση για το ενεργειακό. εφ.ΑΠΟΨΗ,29/10/04
ΤΑ ΝΕΑ(2006)Πρόταση για αιολικό πάρκο στη Γυάρο,8/3/06
(υπεύθυνου Τμήματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δ/νσης Α/θμιας Εκπ/σης Κυκλάδων)
1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η ΔΕΗ είναι, ως γνωστόν, διαχειρίστρια του δικτύου, αποκλειστικόςπρομηθευτής και πρακτικά μοναδικός παραγωγός ενέργειας με συμβατικά καύσιμα στα νησιά του Αιγαίου. Με τον πολλαπλό αυτό ρόλο, καλείται να αντιμετωπίσει τα πολλά και ποικιλόμορφα προβλήματα της ηλεκτροδότησης των νησιών. Τα προβλήματα αυτά περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
Πρόβλημα επάρκειας ισχύος σχεδόν σε όλα τα νησιά, δεδομένου μάλιστα και του υψηλού ρυθμού αύξησης της ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια από χρόνο σε χρόνο
Εποχιακή ζήτηση λόγω αιχμής της τουριστικής περιόδου κατά τηνκαλοκαιρινή περίοδο.
Παλαιότητα της μονάδων ηλεκτροπαραγωγής που επιβάλει την αντικατάσταση πολλών αυτόνομων πετρελαϊκών μονάδων στο άμεσο μέλλον. Είναι χαρακτηριστικό πως ακόμη και σήμερα λειτουργούν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με ηλικία άνω των 40 ετών και με εξαιρετικά χαμηλή απόδοση. Πολλές από τις μονάδες αυτές έχουν χαρακτηρισθεί από τη ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) ως "αναξιόπιστες" και "προβληματικές" στη λειτουργία τους.
Αδύναμα δίκτυα μεταφοράς της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.
Σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση, αφού για κάθε κιλοβατώρα που παράγεται στους πετρελαϊκούς σταθμούς εκλύεται στην ατμόσφαιρα περίπου 1 κιλό διοξειδίου του άνθρακα. Oι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στα νησιά όπου η ΔΕΗ διαθέτει μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, είναι περίπου 4 εκατ. τόνοι ετησίως. Επιπλέον, οι σταθμοί αυτοί (συχνά κοντά σε οικιστικά σύνολα) επιβαρύνουν τοπικά το περιβάλλον με ρύπους καιενίοτε είναι εξαιρετικά θορυβώδεις.
Πολύ υψηλό κόστος παραγωγής στα νησιά. Το κόστος παραγωγής για τη ΔΕΗ στα νησιά είναι υψηλότερο από την τιμή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα το σύνολο των καταναλωτών της χώρας να επιδοτεί εμμέσως τις νησιωτικές περιοχές με περισσότερα από 300 εκατ. ευρώ ετησίως. Όπως είναι εύλογο, με την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, το κόστος αυτό ανεβαίνει, αφού το κόστος καυσίμου αποτελεί το 50% περίπου του συνολικού κόστους της κιλοβατώρας. Στα παραπάνω κόστη δεν έχουμε υπολογίσει το λεγόμενο «εξωτερικό" κόστος που πληρώνει η κοινωνία ως τίμημα για τη λειτουργία ρυπογόνων πετρελαϊκών σταθμών και τις συνέπειες που έχει η καύση του πετρελαίου στην υγεία, το περιβάλλον και το κλίμα του πλανήτη. Σχετική μελέτη του ΕΜΠ, για την αποτίμηση του κόστους αυτού στην περίπτωση των πετρελαϊκών σταθμών στα ελληνικά νησιά (στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ExternE), αναφέρει πως το «εξωτερικό» αυτό κόστος θα έπρεπε να επιβαρύνει την τιμή της κιλοβατώρας κατά 4-6,8 λεπτά (0,04-0,068 /ΚWh). Αν μάλιστα οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών αποδειχθούν δυσμενέστερες των προβλεπόμενων, τα κόστη αυτά φτάνουν στα 0,2 /ΚWh. Με άλλα λόγια, η πραγματική μέση τιμή της κιλοβατώρας στα νησιά θα έπρεπε να υπολογίζεται περί τα 0,2-0,36 /ΚWh, ενώ στις περιόδους αιχμής είναι πολύ υψηλότερη, και στα πολύ μικρά νησιά (λαμβάνοντας υπ' όψη τις πρόσφατες ανατιμήσεις στις τιμές του πετρελαίου) ξεπερνά ακόμη και το 1/ΚWh.
2.ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΕΗ ΣΥΡΟΥ
2.1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Η Σύρος καλύπτεται ενεργειακά με δίκτυα μεταφοράς μέσης τάσης(150 KW),τα οποία τροφοδοτούνται από αυτόνομο σταθμό παραγωγής της ΔΕΗ με εγκατεστημένη ισχύ 22MW. Ο σταθµός της ∆ΕΗ διαθέτει εγκατεστηµένη ισχύ περίπου 26000-27000 kW, η οποία είναι η συνολική ισχύς που αποδίδουν οι µηχανές σύµφωνα µε τον κατασκευαστή. Η διαθέσιµη ισχύς, δηλαδή η ισχύς που µπορούν να αποδώσουν οι µηχανές είναι το 80% της συνολικής ενέργειας, πράγµα που δίνει ισχύ της τάξης των 20800-21600 kW ηµερησίως. Ο σταθμός κατασκευάστηκε το 1960 , απέχει μόλις 1,7 χλμ. από το κέντρο της Ερμούπολης και λειτουργεί με μαζούτ.
Παρόλο που περιοδικά γίνεται εκσυγχρονισμός του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού του σταθμού, μόνιμη είναι η όχληση που προκαλείται από το θόρυβο και τα καυσαέρια. Σε βαθύ σκοτάδι βυθίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα η Ερμούπολη και τα χωριά της Σύρου από μπλακάουτ που οφείλονται σε βραχυκυκλώματα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης. Οι συχνές διακοπές ρεύματος, οι αυξομειώσεις της τάσης και οι καταστροφικές συνέπειές της στις ηλεκτρικές συσκευές αποτελούν πλέον υπόθεση ρουτίνας(Ξηροτύρη,2007). Το πιο πρόσφατο μπλακάουτ, αυτό της 14ης Δεκεμβρίου 2006, άφησε καταστήματα και νοικοκυριά στο σκοτάδι πάνω από μία ώρα. Μεγάλα ήταν τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν και οι αρμόδιες αρχές έγιναν αποδέκτες σωρείας καταγγελιών και παραπόνων τόσο από κατοίκους όσο και από επιχειρηματίες του νησιού. Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο διευθυντής του Ανεξάρτητου Σταθμού Παραγωγής Ηλεκτρικού (ΑΣΠ ΔΕΗ) Σύρου, η διακοπή αυτή προκλήθηκε από βραχυκύκλωμα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης και όχι από βλάβη των μηχανών του εργοστασίου.
Δεν έχει γίνει η παραμικρή αναβάθμιση ούτε αύξηση της δυναμικότηταςτου Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής στη Σύρο. Οι διοικήσεις της ΔΕΗ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν την αυξημένη ζήτηση ενέργειας κατά τουςκαλοκαιρινούς μήνες, με την ενοικίαση φορητών ηλεκτροπαραγωγών ζευγών,λύση η οποία θεωρείται ρυπογόνα, εμβαλωματική, ασύμφορη καιαναποτελεσματική. Oι υπηρεσίες παραγωγής και διανομής της ΔΕΗ στη Σύρο, παραμένουν υποστελεχωμένες και το προσωπικό της ΔΕΗ εξαντλεί καθημερινά τα όρια της αντοχής του, προκειμένου να διασφαλίσει τη στοιχειώδη λειτουργία του συστήματος παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μείωση του προσωπικού πάνω από 50 % ενώ έχει να γίνει πρόσληψη προς αντικατάσταση εργαζόμενου που αποχώρησε πάνω από 20 χρόνια.
2.2 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ
Η µέγιστη κατανάλωση της Σύρου φτάνει την τιµή των 21-22 MW σε ηµερήσια βάση. Παρουσιάζεται την περίοδο του καλοκαιριού και του χειµώνα, αλλά η αιχµή της ζήτησης (µε µικρή διαφορά από την καλοκαιρινή περίοδο) παρουσιάζεται το µήνα Ιανουάριο. «Χαλαροί» µήνες, µε την έννοια της ζήτησης, θεωρούνται οι µήνες Οκτωβρίου µέχρι Νοέµβριο και οι µήνες Μαΐος µέχρι Ιούνιο. Κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο η ζήτηση αιχµής περιορίζεται στα 13-14 MW κατά τις ώρες αιχµής, ενώ τις νυκτερινές ώρες πέφτει στα 5-6 MW. Για την ναυπηγοκατασκευαστική εταιρεία Νεωρίου που καταναλώνει 1,5-2 MW ηµερησίως (το οποίο αντιστοιχεί στο 10% - 20% της ζήτησης) υπάρχει απευθείας σύνδεση µε τον σταθµό της ∆ΕΗ µε εφεδρική τροφοδοσία από ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη και έτσι λειτουργεί ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες δραστηριότητες. Μαζί µε το εργοστάσιο αφαλάτωσης του δήµου Ερµούπολης (1 MW) είναι οι µεγαλύτεροι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί. Στατιστικά στοιχεία που αφορούν στη μέση κατανάλωση ανά νοικοκυριό δεν υπάρχουν, ωστόσο πρόσφατη μελέτη(Δήμος Άνω Σύρου,2004,114) εκτιμά τη μέση μηνιαία κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος σε 250kwh/νοικοκυριό.
2.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ
Σημαντικό είναι το «εξωτερικό» κόστος που πληρώνει η τοπική κοινωνία ως τίμημα για τη λειτουργία του ρυπογόνου πετρελαϊκού σταθμού και τις συνέπειες που έχει η καύση του πετρελαίου στην υγεία, το περιβάλλον και το κλίμα του πλανήτη. Σχετική μελέτη του ΕΜΠ, για την αποτίμηση του κόστους αυτού στην περίπτωση των πετρελαϊκών σταθμών στα ελληνικά νησιά (στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ExternE), αναφέρει πως το «εξωτερικό» αυτό κόστος θα έπρεπε να επιβαρύνει την τιμή της κιλοβατώρας κατά 4-6,8 λεπτά (0,04-0,068 /ΚWh). Αν μάλιστα οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών αποδειχθούν δυσμενέστερες των προβλεπόμενων, τα κόστη αυτά φτάνουν στα 0,2 /ΚWh. Με άλλα λόγια, η πραγματική μέση τιμή της κιλοβατώρας στα νησιά θα έπρεπε να υπολογίζεται περί τα 0,2-0,36 /ΚWh, ενώ στις περιόδους αιχμής είναι πολύ υψηλότερη, και στα μικρά νησιά (λαμβάνοντας υπ' όψη τις πρόσφατες ανατιμήσεις στις τιμές του πετρελαίου) ξεπερνά ακόμη και το 1ΚWh(Greenpeace,2006).
Σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση προκαλείται από τη λειτουργία του Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής της ΔΕΗ, αφού για κάθε κιλοβατώρα πουπαράγεται στον πετρελαϊκό σταθμό εκλύεται στην ατμόσφαιρα περίπου 1κιλό διοξειδίου του άνθρακα κατά μέσο όρο, 10-20 γραμμάρια διοξειδίου του θείου, 1,5-15 γραμμάρια οξειδίων του αζώτου, 1-5 γραμμάρια μικροσωματιδίων και πολλοί ακόμη επικίνδυνοι ρύποι(Greenpeace,2007). Σύμφωνα με τα στοιχεία για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα το 2005, τα οποία παρουσιάστηκαν πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όλες οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ στα νησιά ξεπέρασαν τα ανώτατα όρια εκπομπών (τα οποία είχε ορίσει το ΥΠΕΧΩΔΕ το 2005, στο εθνικό σχέδιο κατανομής ρύπων και περιγράφονται ως «άκρως γενναιόδωρα») σε ποσοστά από 5,5% (στη Σύρο) έως 48,4% (στη Μύκονο). Στη Σύρο οι εκπομπές διοξειδίου άνθρακα από τη μονάδα της ΔΕΗ έφτασε τους 68.628 τόνους(Σταμάτη,2006).
Όταν κατασκευάστηκε ο σταθµός της ∆ΕΗ δεν είχε γίνει προβλεφθεί η επέκταση του δήµου Ερμούπολης και σήμερα ο σταθµός βρίσκεται σε πολύ µικρή απόσταση από την οικιστική περιοχή και από το συγκρότημα των Λυκείων . Η αισθητική ρύπανση σε συνδυασµό µε την ατµοσφαιρική και ηχητική ρύπανση αµαυρώνουν την εικόνα της πόλης(Σαρτζετάκης,2006). Λόγω των επικρατούντων βορείων ανέµων µετριάζονται οι επιπτώσεις των οχλήσεων από τη λειτουργία του σταθµού. Η ΔΕΗ έχει προγραμματίσει την τοποθέτηση καμινάδας στο σταθμό , καθώς και την προμήθεια σύγχρονων μηχανών παραγωγής ρεύματος, με σκοπό τη μείωση της προκαλούμενης όχλησης.
2.3.1 Διαμαρτυρίες εκπαιδευτικής κοινότητας
Με πρωτοβουλία του Δ.Σ. της Α' ΕΛΜΕ Κυκλάδων και με συμμετοχή των μαθητών και γονέων πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολικού συγκροτήματος στο Μάννα, κατά τη διάρκεια της οποίας συζητήθηκαν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν μαθητές, εκπαιδευτικοί αλλά και περίοικοι λόγω της γειτνίασής τους με το εργοστάσιο. Όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στη σύσκεψη , η έντονη και δυσάρεστη μυρωδιά των καυσαερίων του εργοστασίου δημιουργεί αποπνικτική ατμόσφαιρα που προκαλεί βήχα και αναπνευστικά προβλήματα στους μαθητές. Ιδιαίτερα τις ημέρες που φυσούν βόρειοι άνεμοι , η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας παίρνει τη μορφή νέφους που αιωρείται πάνω από τα σχολεία. Επιπλέον, δεν μπορεί να παραληφθεί και η ηχορύπανση που δημιουργεί μόνιμο βόμβο και τριγμούς των τζαμιών των αιθουσών. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η συνεχής διατύπωση παραπόνων από τους μαθητές, με την προειδοποίηση αποχής από τα μαθήματα τους - ως ένδειξη διαμαρτυρίας -να γίνεται ορατή, γεγονός που ώθησε τους καθηγητές να προτείνουν προς τον Γ.Γ. της Περιφέρειας τα εξής μέτρα: α) την τοποθέτηση φίλτρων, β) την αντικατάσταση των παλαιών μηχανών με σύγχρονες γ) την ηχομόνωση του εργοστασίου και δ) τη βελτίωση της ποιότητας του χρησιμοποιούμενου καυσίμου. Με ψήφισμα οι παραπάνω φορείς ζητούν ομόφωνα από τους εμπλεκόμενους φορείς (Περιφέρεια Ν. Αιγαίου, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων και ΟΤΑ Σύρου) να καλέσουν άμεσα σε κοινή σύσκεψη στη Σύρο την κεντρική διοίκηση της ΛΕΗ και «να δεσμευτούν για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν άμεσα για την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των μαθητών, των εκπαιδευτικών, των κατοίκων της περιοχής αλλά και γενικότερα της Ερμούπολης». Οι συμμετέχοντες στη σύσκεψη δεσμεύτηκαν να αναλάβουν πρωτοβουλίες στο αμέσως επόμενο διάστημα για δυναμικές κινητοποιήσεις με τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας(Α’ ΕΛΜΕ,2007).
2.3.2 Έκθεση Συνηγόρου Πολίτη
Ο Συνήγορος του Πολίτη διαμεσολαβεί από το 2001 επί αναφοράς πολιτών της Σύρου, οι οποίοι διαμαρτύρονται για τα σοβαρά προβλήματα ρύπανσης που προκαλεί η λειτουργία του Αυτόνομου Σταθμού Παραγωγής [Α.Σ.Π.] της Δ.Ε.Η.
Από την έρευνα της υπόθεσης, και ειδικότερα από τις απαντήσεις των αρμοδίων υπηρεσιών του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., της Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων, της Δ.Ε.Η. και της Υπουργείου Ανάπτυξης, αλλά και μετά από επιτόπια επίσκεψη κλιμακίου επιστημόνων του Συνηγόρου τον Δεκέμβριο του 2003 αναδείχθηκαν τα κρίσιμα ζητήματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της παράνομης διάθεσης των υγρών και στερεών αποβλήτων του Α.Σ.Π., με προφανείς δυσμενείς συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον και στη δημόσια υγεία.
Ο Συνήγορος του Πολίτη εντόπισε εξ αρχής και καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνάς του μείζονα φαινόμενα κακοδιοίκησης, καθώς ο Σταθμός λειτούργησε επί δύο έτη (από το 2003 έως το 2005) χωρίς εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους, ενώ επί σειρά πολλών ετών δεν διέθετε άδεια για τη διάθεση των λυμάτων του. Την ευθύνη για τις παραλείψεις αυτές έφεραν κυρίως οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και της Ν.Α. Κυκλάδων.
Σημειώνεται ότι ήδη σύμφωνα με την απόφαση 1439/98 του Συμβουλίου της Επικρατείας είχε ακυρωθεί η παράλειψη της Διοίκησης να επιβάλει πρόσφορα μέτρα λειτουργίας στο Σταθμό, καθώς διαπιστώθηκε η ύπαρξη προβλημάτων από τη «ρυπογόνο λειτουργία του σταθμού» και η αναποτελεσματική δράση των υπηρεσιών για την «εξουδετέρωση των δυσμενών επιδράσεων». Ο Συνήγορος του Πολίτη εισηγήθηκε εξ αρχής την πραγματοποίηση επιτόπιων ελέγχων και αυτοψιών από τα αρμόδια όργανα για την ακριβή εκτίμηση της κατάστασης. Επίσης, ο Συνήγορος πρότεινε έγκαιρα την αναθεώρηση της οικείας Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, ώστε να προσαρμοστεί αυτή στις νεότερες προδιαγραφές της νομοθεσίας, αλλά και να αντιμετωπίσει με τις κατάλληλες ρυθμίσεις της τα ανωτέρω προβλήματα. Μετά και την παρέμβαση της Αρχής το αρμόδιο Κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος [Κ.Ε.Π.ΠΕ.] της Νομαρχίας πραγματοποίησε ελέγχους και διαπίστωσε παραβίαση αρκετών από τους όρους λειτουργίας του σταθμού, ιδίως δε την καθ’ όλα παράνομη λειτουργία εφεδρικών φορητών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, την έλλειψη άδειας για τη διάθεση των αποβλήτων, έντονα προβλήματα ηχορύπανσης κ.α..
Ο Συνήγορος του Πολίτη συνέταξε τον Μάρτιο του 2006 πόρισμα, με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις, το οποίο έθεσε υπόψη των αρμόδιων τοπικών, περιφερειακών και κεντρικών υπηρεσιών. Στο εν λόγω πόρισμα υπογραμμίζεται ότι η από 13.10.2005 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας για την ανανέωση – παράταση της ισχύος της από 24.10.97 υπουργικής απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων δεν εκδόθηκε με την τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας. Επίσης, τονίζεται ότι η επίμαχη απόφαση περιέχει εμφανώς ανεπαρκείς τροποποιήσεις, βρίσκεται σε αντίθεση με τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου για την ανάπτυξη των «Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών», και δεν λαμβάνει υπόψη τις επισήμως καταγεγραμμένες και επανειλημμένες παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από τη ρυπογόνο λειτουργία του σταθμού.
Στο πόρισμα της Αρχής ανταποκρίθηκε θετικά η Διεύθυνση Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων, ενημερώνοντας ότι ενέκρινε εντός του 2006 διορθωμένη μελέτη της ΔΕΗ που αντιμετωπίζει επαρκώς το θέμα της επεξεργασίας και διάθεσης των λυμάτων. Επίσης, η Διεύθυνση Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβων [ΕΑΡΘ] του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. απέστειλε, σύμφωνα με το αίτημα του Συνηγόρου στο πόρισμα, τις εκτιμήσεις και οδηγίες της επί της υπόθεσης. Σύμφωνα με αυτές, ενημερώνεται ο Συνήγορος ότι ο Σταθμός εξαιρείται από δεσμεύσεις σχετικές με τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης βάσει και της υπαγωγής του στο εθνικό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων αερίων θερμοκηπίου. Από την άλλη, επισημαίνεται ότι η κρίσιμη απόφαση της Περιφέρειας εσφαλμένα δεν έχει καθορίσει όρους για εφεδρικά ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη, ενώ τονίζεται ότι ο Σταθμός οφείλει να τηρεί οριακές τιμές εκπομπών βάσει της νομοθεσίας για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές. Το ζήτημα αυτό, καθώς και το συναφές θέμα της νόμιμης αδειοδότησης του σταθμού έχει τεθεί ευρύτερα στο πρόσφατο πόρισμα του Συνηγόρου για το καθεστώς αδειοδότησης των ατμοηλεκτρικών Σταθμών της Δ.Ε.Η. στο νομό Κοζάνης. Τέλος, ο νομάρχης Κυκλάδων κοινοποίησε στον Συνήγορο του Πολίτη την από 18.01.2007 απόφασή του περί επιβολής υψηλού προστίμου εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ σε βάρος της ΔΕΗ λόγω περιστατικού σοβαρής θαλάσσιας και ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αλλά και διότι η υπεύθυνη για το Σταθμό Δ.Ε.Η. Α.Ε. κρίθηκε ως «υπότροπη σε περιστατικά υποβάθμισης του περιβάλλοντος από τη λειτουργία της». Μέχρι σήμερα η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, η Δ.Ε.Η. Α.Ε. και το Υπουργείο Ανάπτυξης δεν έχουν σχολιάσει εγγράφως το πόρισμα του Συνηγόρου , ούτε έχουν κοινοποιήσει σε αυτήν οποιοδήποτε σχετικό έγγραφο(Συνήγορος του Πολίτη,2006).
3. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
3.1 Η περιπέτεια των πυλώνων
Η ∆ΕΗ είχε σχεδιάσει έργο διασύνδεσης µε το δίκτυο υπερυψηλής τάσης των νησιών Άνδρου, Τήνου, Μυκόνου, Σύρου µέσω της Εύβοιας. Τµήµα του έργου ,που αφορά την πόντιση των υποθαλάσσιων καλωδίων µεταξύ των παραπάνω νησιών και την εγκατάσταση των πυλώνων στη νήσο Άνδρο έχει υλοποιηθεί. Η ολοκλήρωση του έργου έχει αναβληθεί µετά από απόφαση του Σ.Τ.Ε. , µε το σκεπτικό ότι η τροφοδοσία των νήσων µε απεριόριστη ηλεκτρική ενέργεια ενέχει κινδύνους ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Επίσης, εκφράζονται αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες στην τοποθέτηση των πυλώνων στα παραπάνω νησιά. Το σχέδιο της ∆ΕΗ αλλά και του υπουργείου είναι η δηµιουργία υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέσει τη Σύρο και γενικά τις Κυκλάδες µε την ηπειρωτική Ελλάδα µέσω του σταθµού του Λαυρίου. Όµως, η ενέργεια αυτή υπάρχει φόβος να ακυρωθεί από την νοµοθετική απόφαση του προηγούµενου σχεδίου.
1993Η ΔΕΗ αναγγέλλει το έργο σύνδεσης των Κυκλάδων με το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτροδότησης με υποθαλάσσιες και εναέριες γραμμές υψηλής τάσης που θα στηρίζονται σε πυλώνες και ιστούς με βοηθητικούς καινούριους υποσταθμούς κατά τόπους. Οι γραμμές θα ξεκινούν από Εύβοια και θα συνδέουν Άνδρο, Σύρο, Τήνο, Μύκονο, σε πρώτη φάση, ενώ σε δεύτερη φάση θα συνεχίζουν προς Πάρο, Νάξο, Σίφνο.
1994Με παρέμβαση της τότε Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, Ελισάβετ Παπαζώη διακόπτονται οι εργασίες, ενώ ζητείται από τη ΔΕΗ να υποβάλλει εμπεριστατωμένη μελέτη για εναλλακτικούς τρόπους ηλεκτροδότησης. Παράλληλα ξεκινούν οι πρώτες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες που συνειδητοποιούν την επιβάρυνση που θα προκαλέσει το έργο στο περιβάλλον και στην υγεία τους.
1995Ακολουθεί νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της ΔΕΗ και αρνητικές αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης με παράλληλες προσφυγές από πολίτες της Σύρου και της Μυκόνου στο Ε΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας. Τελικά το έργο ακυρώνεται με την απόφαση 2805/97 από το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ με το σκεπτικό ότι: «Στα ευπαθή οικοσυστήματα των μικρών νήσων των Κυκλάδων, μόνο ήπια τεχνικά έργα και παρεμβάσεις δύνανται να χαρακτηριστούν ως βιώσιμα και επιτρεπτά», προστασία που πηγάζει από το άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγματος.
1998Η ΔΕΗ όμως στερούμενη οποιασδήποτε ευαισθησίας προς το περιβάλλον επανέρχεται με μια ελάχιστα αλλαγμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Απορρίπτει οποιονδήποτε άλλο εναλλακτικό τρόπο κάλυψης των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια επικαλούμενη υψηλό οικονομικό κόστος και πετυχαίνει νέα προέγκριση από το ΥΠΕΧΩΔΕ.
2000Ενώ ο Δήμος Άνω Σύρου και πολίτες της Μυκόνου έχουν καταθέσει νέες προσφυγές στο ΣτΕ, η ΔΕΗ επανέρχεται και ζητάει από την ολομέλεια του ΣτΕ την ακύρωση της απόφασης του Ε΄ Τμήματος και την εγκατάσταση των πυλώνων υψηλής τάσης. Τελικά το ΣτΕ ακυρώνει την απόφαση του Ε΄ Τμήματος και ενώ απαγορεύει την εγκατάσταση στα νησιά που έχουν κάνει προσφυγές, ταυτόχρονα ανοίγει το δρόμο για την εγκατάσταση πυλώνων υψηλής τάσης στα νησιά Άνδρο και Τήνο. Είναι όμως δυνατόν μια διοικητική πράξη να ακυρώνεται μερικώς;
Το πρόβλημα της ηλεκτροδότησης των μη διασυνδεδεμένων νησιών των Κυκλάδων, όπως η Σύρος, θα λυθεί οριστικά με το έργο, που προβλέπεται από τη νέα Μελέτη Ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας 2006 - 2010 (ΜΑΣΜ 2006 - 2010), που αφορά στην διασύνδεσή τους με υποβρύχιο καλώδιο, που θα ξεκινά από το Λαύριο και θα καταλήγει στη Σύρο. Η πρόταση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων για την ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών με το εθνικό δίκτυο έρχεται να συμπληρώσει το σενάριο β' της μελέτης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ). Η μελέτη της ΡΑΕ(ΡΑΕ,2005), θεωρεί δεδομένες τις σημερινές καταναλωτικές συμπεριφορές, καθώς και το μοντέλο ανάπτυξης των Κυκλάδων και γι' αυτό προβλέπει τριπλασιασμό της παρεχόμενης ηλεκτρικής ισχύος μέχρι το 2030. Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει σε περαιτέρω ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, αφού δεν συνοδεύεται από άλλα μέτρα και πολιτικές( π.χ. χωροταξικός σχεδιασμός)(Συρμαλένιος,2004).
Η μελέτη της ΡΑΕ δεν αναφέρεται σε δυο κρίσιμα θέματα. Στον τρόπο μεταφοράς της μέσης και υψηλής τάσης (πυλώνες ή όχι) και στην αξιοποίηση των ΑΠΕ, την οποία παραπέμπει σε προσεχή μελέτη. Επιπλέον, η πρόταση
δεν περιλαμβάνει πολλά νησιά (νησιά του Επαρχείου Θήρας, δυτικές Κυκλάδες κλπ.)
δεν αναφέρεται στο τι θα γίνει με τα σημερινά εργοστάσια της ΔΕΗ και το υπάρχον προσωπικό
δεν αναφέρεται στην κατάσταση του υφιστάμενου δικτύου
Το έργο είναι άγνωστο πότε θα ξεκινήσει και είναι αμφίβολο αν θα ολοκληρωθεί. Κι αυτό γιατί η ΜΑΣΜ 2006 - 2010 αφήνει για περαιτέρω διερεύνηση καθοριστικά ζητήματα, για την οριστικοποίηση του είδους της διασύνδεσης, για τα οποία αν δεν υπάρξει οριστική απόφαση, δεν υπάρχει έργο προς κατασκευή και δεν μπορούν να ξεκινήσουν οι διαδικασίες περιβαλλοντικών μελετών, αδειοδοτήσεων, απαλλοτριώσεων κλπ. Τα ζητήματα αυτά είναι αν το υποβρύχιο καλώδιο Σουνίου -Σύρου, θα είναι συνεχούς ή εναλλασσομένου ρεύματος, αν οι διασυνδέσεις των νησιών μεταξύ τους θα γίνουν ακτινικά ή σε βρόγχο και αν οι προταθείσες θέσεις, από την τοπική αυτοδιοίκηση, των υποσταθμών υψηλής τάσης είναι κατάλληλες. Επίσης διατυπώνεται το ερώτημα κατά πόσο η ΔΕΗ Α.Ε. θα προχωρήσει σε μια τόσο δαπανηρή επένδυση, το κόστος της οποίας θα υπερβεί τα 250 εκατ. ευρώ, που είναι άκρως επισφαλής, αφού το Συμβούλιο της Επικρατείας με αποφάσεις του (2805/97, 2939/2000 και 2940/2000) έχει αποφανθεί ότι η εγκατάσταση δικτύου υψηλής τάσης αντιστρατεύεται και βλάπτει τη βιωσιμότητα των νησιών. Είναι όμως γνωστό ότι η ΜΑΣΜ προβλέπει την εγκατάσταση υποσταθμών υψηλής τάσης στα νησιά Τήνο, Σύρο, Μύκονο, Πάρο και Νάξο με κίνδυνο το έργο να μην ολοκληρωθεί ποτέ. Το έργο της διασύνδεσης των μη διασυνδεδεμένων νησιών των Κυκλάδων με το εθνικό δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής τάσης, δεν έχει εμφανίσει την παραμικρή πρόοδο. Η υπεσχημένη «ενεργειακή θωράκιση» των νησιών αποδεικνύεται κενή περιεχομένου διακήρυξη. Είναι πια φανερό, ότι για πολλά χρόνια ακόμη, η ανεπάρκεια και η κακή ποιότητα της ηλεκτρικής ενέργειας θα ταλαιπωρεί τις Κυκλάδες και τη Σύρο, θα δημιουργεί εμπόδια στην ανάπτυξη και θα ζημιώνει τις επιχειρήσεις και τη νησιωτική οικονομία(Ρήγας,2004).
Το Σ.τ.Ε με σειρά αποφάσεων του αρμοδίου Ε΄ Τμήματός του (2805/1997,4/1999 ) βασισμένο στα άρθρα 24 και 106 του Συντάγματος, τα άρθρα 2 και 130Ρ της συνθήκης του Maastriht και την Agenda 21 έχει κρίνει ότι «η ένταξη των Κυκλάδων στο μείζον δίκτυο υψηλής τάσης είναι αντίθετη στην φέρουσα ικανότητα των νήσων αυτών, καθ’ ότι δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την διατάραξη του εύθραυστου οικοσυστήματος αλλά και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντός τους. Το μείζον δίκτυο υψηλής τάσεως αποτελεί καθ’ εαυτό υποδομήν αγρίας αναπτύξεως καταστρατηγούσαν τα όρια της φερούσης ικανότητος του αντιστοίχου οικοσυστήματος και συνεπαγομένης την αποδιάρθρωσιν του νησιωτικού μικροκόσμου” και “είναι άμεσος απειλή αλλοιώσεως των πολιτιστικών αυτών χαρακτηριστικών και του παραδοσιακού κυκλαδικού περιβάλλοντος”. Η θέση αυτή αιτιολογείται από το γεγονός ότι ‘’νήσοι όπως η Άνδρος, Τήνος, Μύκονος και Σύρος, δεν είναι μόνο ευπαθή οικοσυστήματα αλλά και σεβάσμιαι εστίαι εθνικού πολιτισμού χιλιετηρίδων με μοναδικάς ιδιαιτερότητας που πρέπει να διαφυλαχθούν. Όσον δε αφορά το ενεργειακό σύστημα των νήσων αυτό είναι ήπιον και πάντοτε, τοπικόν χαμηλής έως μεσαίας τάσεως και τεχνολογίας φιλικής προς το περιβάλλον. Μάλιστα δια τον λόγον αυτόν, αι μικραί νήσοι είναι το κατ’ εξοχήν προσφερόμενον πεδίον εφαρμογής μεθόδου παραγωγής ενεργείας δια ανανεώσιμων πηγών του φυσικού περιβάλλοντος ως είναι η ηλιακή, αιολική κ.λ.π. ενέργεια, τα φωτοβολταϊκά συστήματα κ.λ.π. αι οποίαι προάγονται ήδη συστηματικώς δια προγραμμάτων του Ο.Η.Ε. και της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (βλ. Διακήρυξιν Μαδρίτης 1994, Συμφωνία Αθηνών 1995, Πρόγραμμα ALTENER κ.λ.π.)”.Παρ’ όλα αυτά η ΔΕΗ-κατά το Σ.τ.Ε- αν και “κατά το άρθρον 95 παρ. 5 του Συντάγματος έχει υποχρέωσιν να συμμορφούται προς τας ακυρωτικάς αποφάσεις του Σ.τ.Ε. και η παράβασις της υποχρεώσεως ταύτης δημιουργεί τας κατά νόμον ευθύνας δια παν όργανον αυτής”, επιμένει στην μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας στις Κυκλάδες και μάλιστα με την εγκατάσταση πυλώνων, η όδευση των οποίων διέρχεται και από περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000 στο οποίο απαγορεύονται τέτοιου είδους εγκαταστάσεις(ΕΥΠΛΟΙΑ,2006).
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Ως γνωστόν, η Oδηγία 2001/77/ΕΕ "Για την προαγωγή της ηλεκτρικήςενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στην εσωτερική αγοράηλεκτρικής ενέργειας" προβλέπει για την Ελλάδα ενδεικτικό στόχο κάλυψηςαπό ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές σε ποσοστό της ακαθάριστης κατανάλωσης ενέργειας κατά το έτος 2010 ίσο με 20,1%. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ (μαζί με την Πορτογαλία) που εκτιμάται ότι δεν θα πλησιάσει καν αυτό το στόχο. Κι αυτό γιατί οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) έχουν εμπλακεί σε απίστευτες γραφειοκρατικές ατραπούς που εμπόδισαν μέχρι σήμερα την απογείωσή τους. Και η ΔΕΗ όμως δεν έχει υποστηρίξει μέχρι σήμερα αυτή την προοπτική. Είναι χαρακτηριστικό, πως, με εξαίρεση τα μεγάλα υδροηλεκτρικά, οι ΑΠΕ αποτελούν μόλις το 0,3% της συνολικά εγκατεστημένης ισχύος της ΔΕΗ και συνεισφέρουν μόλις κατά 0,03% στη συνολική ηλεκτροπαραγωγή της εταιρείας. Ακόμη και στα προνομιούχα από άποψη φυσικών πόρων νησιά, η συνεισφορά των ΑΠΕ είναι απογοητευτική(1,7% στο σύνολο των νησιών). Η φτωχή αυτή επίδοση, όχι μόνο δεν βοηθά στην επίτευξη των στόχων πουέχει θέσει η ΕΕ και η χώρα, αλλά αντιθέτως θα οδηγήσει σε οικονομικέςπεριπέτειες και την ίδια τη ΔΕΗ, αφού η επίτευξη των στόχων του Κιότοκαι η -από το 2005- εφαρμογή του κοινοτικού συστήματος εμπορίας εκπομπών, θα επιφέρει επιπλέον κόστη στη ΔΕΗ. Άλλωστε, η ΔΕΗ είναι ουραγός μεταξύ των μεγάλων ηλεκτρικών εταιριών της Ευρώπης σε ό,τι αφορά στην αξιοποίηση των ΑΠΕ. Όλες οι μεγάλες ηλεκτρικές εταιρίες έχουν εδώ και καιρό μπει δυναμικά στη νέα αγορά που ανοίγεται, με εγκατεστημέναχιλιάδες μεγαβάτ αιολικών και φιλόδοξα προγράμματα προώθησης των ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων. Είναι σαφές ότι για να αντιμετωπιστούν μακροπρόθεσμα τα προβλήματα που αναφέραμε, θα πρέπει να υπάρξει μια θαρραλέα στροφή στη μέχρι σήμερα πολιτική τόσο της ΔΕΗ όσο και των αρμόδιων υπουργείων. Είναι επίσης σαφές πως θα πρέπει να ενισχυθούν όλες οι μορφές ΑΠΕ και, ιδίως στην περίπτωση των νησιών τα υβριδικά συστήματα με πιθανή αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας σε ταμιευτήρες (αντλησιοταμίευση).
Η φύση έχει προικίσει τα νησιά μας με πληθώρα ανανεώσιμων πηγώνενέργειας. Η εκμετάλλευση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας μπορείνα στηρίξει πολλές βασικές λειτουργίες: την ηλεκτροπαραγωγή, τηνθέρμανση νερού και χώρων, ακόμα την ψύξη. Στα ελληνικά νησιά η χρήση τηςηλιακής ενέργειας είναι διαδομένη, ιδιαίτερα για οικιακή εκμετάλλευση. Ηαιολική ενέργεια είναι σαφώς πιο αστάθμητος φυσικός πόρος, αλλάπρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι νέες τεχνολογίες μπορούν να αυξήσουν τησυμμετοχή της στην συνολική παραγωγή ηλεκτρισμού, ακόμη και στο 30%. Ηαιολική ενέργεια θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αφαλάτωση τουνερού, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ένα πολύσημαντικό πρόβλημα των νησιών, ιδιαίτερα στις τουριστικές περιόδους κατάτις οποίες η κατανάλωση νερού υπερδιπλασιάζεται.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει ενεργά την αειφόρο ενεργειακή ανάπτυξητων νησιών, υπογράμμισε σε πρόσφατο συνέδριο που αφορούσε στην αειφόρο ανάπτυξη των νησιών ο επίτροπος Περιβάλλοντος κ. Σταύρος Δήμας. Για παράδειγμα, μέσα από το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα2000-2006» συγχρηματοδοτεί την κατασκευή 42 αιολικών πάρκων ύψους 61εκατομμυρίων ευρώ. Είναι επιτακτική ανάγκη να επιταχυνθεί η ολοκλήρωσητους, αλλά κυρίως να προωθηθεί η ευρύτερη εξάπλωση των δικτύωνεκμετάλλευσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες σήμερααντιπροσωπεύουν το πενιχρό 3.1% της εθνικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού. Το όφελος θα είναι διπλό. Τα νησιά θα αποκτήσουν ενεργειακή αυτοτέλεια ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλουν στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
1. ΑΠΑΝΩ ΜΕΡΙΑ
Στο νησί είναι εγκατεστημένες 4 ανεμογεννήτριες ισχύος 900KW συνολικά(ΡΑΕ,2007). Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν μερικά χρόνια είχαν εγκατασταθεί στο όρος Σύριγγας της Β. Σύρου (χαρακτηρισμένη περιοχή ΝΑΤURA 2000) από την Αιολική Νεωρίου Α.Ε 4 ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 660KW .
2.ΔΕΥΑΕ
Από το Σεπτέμβριο του 1998 η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Ερμούπολης(ΔΕΥΑΕ) σε συνεργασία με τη γερμανική εταιρία ΕΝΕRGΟΝ, παρακολουθεί και εκμεταλλεύεται την παραγωγή από την λειτουργία τεσσάρων πιλοτικών μονάδων αφαλάτωσης συνολικής δυναμικότητας 500 κυβικών ημερησίως που υποστηρίζονται από ανεμογεννήτρια ισχύος 500 ΚW. Η πιλοτική εφαρμογή συνίσταται στην μελέτη της δυνατότητας παραγωγής αφαλατωμένου νερού με την αξιοποίηση μιας μορφής ήπιας ενέργειας, όπως είναι η αιολική ενέργεια, που αποσκοπεί στη χρήση της σε απομακρυσμένες περιοχές ,όπου ταυτόχρονα θα επιλύει το ενεργειακό ζήτημα και την έλλειψη πόσιμου νερού. Στοχεύει επίσης με την εφαρμογή ενός άλλου συστήματος ανάκτησης ενέργειας από την απορριπτόμενη άλμη, να επιτύχει καλύτερο ενεργειακό βαθμό απόδοσης με μείωση της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας(Βακόνδιος,2003).
3.ΓΥΑΡΟΣ
Μια επένδυση που θέλει να συνδυάσει την ανάδειξη και διατήρηση της Γυάρου ως επισκέψιμου τόπου μνήμης με την παραγωγή αιολικής ηλεκτρικής ενέργειας εξετάζουν τα υπουργεία Πολιτισμού, Αιγαίου και Ανάπτυξης. Το σχέδιο για την επένδυση αυτή έχει υποβάλει ομάδα μηχανικών, που ασχολείται επί χρόνια με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με επικεφαλής τον κ. Αντώνιο Γερασίμου, πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας ΙΤΑ (International Techological Applications). Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Πολιτισμού, πρόκειται για μια σύνθετη επένδυση, για την οποία τον πρώτο λόγο θα έχει το Ανώτατο Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων της Ελλάδας. Η εταιρεία προτίθεται να κατασκευάσει αιολικό πάρκο στη Γυάρο, κάτω από αυστηρές προδιαγραφές και με πλήρη σεβασμό στην ιστορία του νησιού και να αναλάβει το κόστος υλοποίησης του έργου ανάδειξης του ιστορικού χώρου μνήμης της Γυάρου, καθώς και της λειτουργίας του.
Σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), η πρώτη φάση του έργου αυτού εκτιμάται ότι θα κοστίσει περίπου 2,5 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με την πρόταση που έχει υποβληθεί, το αιολικό πάρκο της Γυάρου θα έχει εγκατεστημένη ισχύ 300 MW και θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια 1 εκατομμυρίου MWh τον χρόνο. Το συγκεκριμένο αιολικό πάρκο, δεδομένου ότι θα είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, αναμένεται να συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες (ανάμεσά τους μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές) από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οι οποίοι ταυτοχρόνως θα γνωρίζουν από κοντά και τη νεώτερη ελληνική ιστορία.
Ο διαχειριστής του αιολικού πάρκου, επισημαίνει ο κ. Γερασίμου, θα συμβάλει και στην υλοποίηση του οράματος του Μίκη Θεοδωράκη για τη λειτουργία στη Γυάρο ενός χώρου που θα φιλοξενεί κάθε χρόνο το Παγκόσμιο Φεστιβάλ Διαμαρτυρόμενης Τέχνης. Σύμφωνα με την πρόταση που έχει υποβληθεί ,με τη λειτουργία του αιολικού πάρκου της Γυάρου η χώρα θα εξοικονομεί 250.000 τόνους πετρελαίου ετησίως, ενώ θα απαλλαγεί και από 785.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Το συγκεκριμένο αιολικό πάρκο, δεδομένου ότι θα είναι από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, αναμένεται να συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες (ανάμεσά τους μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές) από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οι οποίοι ταυτοχρόνως θα γνωρίζουν από κοντά και τη νεώτερη ελληνική ιστορία. Υπενθυμίζεται ότι από το 2003 η Γυάρος έχει τεθεί υπό την προστασία του υπουργείου Πολιτισμού «ως ιστορικός τόπος και σημαντικός χώρος μνήμης της νεώτερης Ελλάδας». Παράλληλα, έχουν χαρακτηριστεί ως «διατηρητέα μνημεία» το κτίριο των φυλακών και όλες οι εγκαταστάσεις και κατασκευές της Γυάρου (θεατράκι, νεκροταφείο, διοικητήριο κ.λπ.), που ολοκληρώθηκαν με προσωπική εργασία των ίδιων των κρατουμένων (ΤΑ ΝΕΑ,8/3/06).
Αιολικό πάρκο Ποσειδωνίας
Τέλος, η ΔΕΗ προγραμματίζει την εγκατάσταση αιολικού πάρκου ισχύος 4MW (5 ανεμογεννήτριες 0,8 MW )ή – αν γίνει διασύνδεση με το εθνικό δίκτυο 16 MW (8 ανεμογεννήτριες 2 MW )στη θέση Βιγλοστάσι του δήμου Ποσειδωνίας. Η υλοποίηση του έργου αναμένεται να συμβάλλει στην κάλυψη ενεργειακών αναγκών του δήμου(λειτουργία αφαλατώσεων κ.α).
Σημαντικός αριθμός ηλιακών θερμοσιφώνων ,κυρίως σε τουριστικές μονάδες, είναι τοποθετημένοι στο νησί, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Eνεργειακά αυτόνομα νησιά
Έχοντας αναγνωρίσει το παγκόσμιο πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών, είναι πλέον προφανές ότι επιβάλλεται η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και η άμεση στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ειδικά στα νησιά. Από τεχνολογική και οικονομική πλευρά, η πιο ώριμη μορφή καθαρής ενέργειας είναι σήμερα η αιολική, η οποία συμβάλλει στην αποτροπή των κλιματικών αλλαγών, προσφέροντας συγχρόνως ποικίλα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά πλεονεκτήματα. Επιπλέον, ζούμε σε μία χώρα και σε ένα νησί που είναι προικισμένα από τη φύση με ισχυρούς ανέμους, που έχει την εμπειρία της βιωσιμότητας της αιολικής ενέργειας και που παρουσιάζει πολιτική και επενδυτική βούληση για τη στροφή στην παραγωγή ενέργειας από τον άνεμο. Όμως όλα αυτά τα στοιχεία δεν επαρκούν για να εξασφαλίσουν το μέλλον της αιολικής ενέργειας στη χώρα μας. Υπάρχουν διάφορα εμπόδια, άλλα πραγματικά και άλλα μεθοδευμένα, που εμποδίζουν την ανάπτυξή της. Για να αρθούν τα εμπόδια αυτά, είναι υποχρέωση της Πολιτείας να βελτιώσει το θεσμικό πλαίσιο και την τεχνική υποδομή (μέσω π.χ. της βελτίωσης του δικτύου της ΔΕΗ). Χρειάζεται επίσης να ενημερωθούν όσοι πολίτες αντιδρούν στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων στην περιοχή τους σχετικά με τα οφέλη που έχουν να αποκομίσουν οι ίδιοι αλλά και ο πλανήτης από τη στροφή στην καθαρή ενέργεια. Πολλές φορές, αν και όχι πάντα όπως δείχνουν οι έρευνες, κάποιοι αντιτίθενται στη δημιουργία αιολικών πάρκων στην περιοχή τους, αν και γενικά υποστηρίζουν την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας. Απλώς επιθυμούν να τοποθετηθούν μακρυά απ’ αυτούς οι ανεμογεννήτριες. Αυτό είναι το γνωστό σύνδρομο NIMBY (Not In My Back Yard), ένα σύνδρομο πάντως που δεν αρκεί για να ερμηνεύσει από μόνο του τις αντιδράσεις στην ανάπτυξη αιολικών πάρκων που εμφανίστηκαν σε πολλές περιοχές.
Παρέμβαση Σουφλιά
Φρένο στη μεγάλη επένδυση αιολικού πάρκου στη Σέριφο έβαλε πριν λίγες μέρες ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γιώργος Σουφλιάς, μιλώντας στη Βουλή για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Όπως επισήμανε ο υπουργός, ειδικά για τις νησιωτικές περιοχές θα επιτρέπεται να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες στο 4% της έκτασης του κάθε Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης - ρύθμιση η οποία φωτογραφίζει, μεταξύ των άλλων, και τη Σέριφο που είναι ολόκληρη ένας ΟΤΑ. Με την εν λόγω ρύθμιση, στη Σέριφο θα επιτρέπεται να εγκατασταθούν 39 ανεμογεννήτριες, αντί για 85 που προβλέπει η επένδυση στο νησί. «Πρέπει να προστατέψουμε τα ευαίσθητα οικοσυστήματα των νησιωτικών περιοχών, αλλά ταυτόχρονα να μην ενοχοποιήσουμε τις ανεμογεννήτριες» υπογράμμισε ο κ. Σουφλιάς.
Όπως κάθε έργο, η εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου αλλοιώνει σε κάποιο βαθμό το περιβάλλον. Υπάρχουν όμως κανόνες που στοχεύουν στη σωστή εγκατάσταση και λειτουργία των αιολικών πάρκων. Η τήρηση αυτών των κανόνων έχει σχεδόν πάντα μετατρέψει κατοίκους που αμφέβαλαν για την αιολική ενέργεια σε ένθερμους υποστηρικτές της. Η αιολική ενέργεια φέρνει έναν άνεμο αλλαγής στα ενεργειακά και περιβαλλοντικά δεδομένα της χώρας. Έναν άνεμο απαραίτητο για να μπορέσουμε να αποτρέψουμε τις επικίνδυνες κλιματικές αλλαγές και να διασφαλίσουμε ένα βιώσιμο μέλλον στα νησιά για μας και τα παιδιά μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βακόνδιος Γ.(2003)Η κατάσταση της υδροδότησης στη Σύρο. Εισήγηση στο πλαίσιο διημερίδας του ΙΓΜΕ και της ΚΕΔΚΕ με θέμα «Προστασία και διαχείριση υδατικών πόρων» που πραγματοποιήθηκε στη Σύρο (11-12/9/03).
Δήμας Σ.(2006) Για την αειφόρο ανάπτυξη των νησιών. Ομιλία στο συνέδριο του δικτύου ΔΑΦΝΗ με θέμα «Αειφόρος ανάπτυξη των νησιών» ( ΕΜΠ, Aθήνα ,9 Σεπτεμβρίου 2006)
Δήμος Άνω Σύρου(2004)Ολοκληρωμένο τοπικό πρόγραμμα βιώσιμης ανάπτυξης σε εφαρμογή της HABITAT AGENDA. Α’ Φάση. Έκθεση αποτελεσμάτων-Βασική ανάλυση-Βασικοί δείκτες. Άνω Σύρος.
ΕΛΜΕ Α’ Κυκλάδων(2007)Ψήφισμα για το εργοστάσιο της ΔΕΗ.Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση:
http://elme-syrou.kyk.sch.gr/aelme/anakoinwseis/deh_211105.htm
ΕΥΠΛΟΙΑ(2006)Ιστοσελίδα-ηλεκτρονικό περιοδικό οικολογικού δικτύου Αιγαίου. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: http://eyploia.aigaio-net.gr/
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ(4/4/07) Ρυπογόνος εστία η ΔΕΗ στη Σύρο. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_04/04/2007_221888
GREENPEACE (2007),Η «πετρελαϊκή» κρίση στο Αιγαίο και η κρίση της ΔΕΗ. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.greenpeace.org/
Ρήγας Π.(2004) Ανυπαρξία ενεργειακής πολιτικής για τις Κυκλάδες, Εφ. ΑΠΟΨΗ, 2/6/06
Ξηροτύρη-Αικατερινάρη Α.(2007)Βραχυκύκλωμα στο δίκτυο ηλεκτροδότησης της Σύρου. Ερώτηση προς τον υπουργό Ανάπτυξης. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: www.syn.gr/gr/keimeno.php?id=4623
Παπαδοσυφάκη Ε. (2005)Φως…από το βυθό για τις Κυκλάδες.Εφ.ΚΕΡΔΟΣ,15/10/05
Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας(ΡΑΕ)(2005)Διασύνδεση των Κυκλάδων με το ηπειρωτικό σύστημα. Εκτενής περίληψη πορίσματος. Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση www.rae.gr/cases/C11/exec_sum_130505.pdf
Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας(ΡΑΕ)(2007) Επίσημη ιστοσελίδα διαθέσιμη ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.rae.gr/
Σαρτζετάκης Γ.(2006)Περιβαλλοντικά προβλήματα της Σύρου. εφ.ΑΠΟΨΗ,25/11/06
Σταμάτη Λ.(2006)H ΔEH πνίγει τα νησιά στο νέφος. εφ. ΤΑ ΝΕΑ(19/7/06)
Συνήγορος του Πολίτη(2006)Σοβαρά προβλήματα ρύπανσης από τη μη σύννομη λειτουργία του σταθμού της ΔΕΗ Σύρου. Πόρισμα διαθέσιμο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση http://www.synigoros.gr/
Συρμαλένιος Ν. (2004) Παρέμβαση για το ενεργειακό. εφ.ΑΠΟΨΗ,29/10/04
ΤΑ ΝΕΑ(2006)Πρόταση για αιολικό πάρκο στη Γυάρο,8/3/06
1 σχόλιο:
Τα φωτοβολταικα συστήματα είναι ένας τρόπος παραγωγής ενέργειας πολύ χρήσιμος για την Ελλάδα και αρκετά αποδοτικός, γι αυτό θα πρέπει να τον εκμεταλλευτούμε.
Δημοσίευση σχολίου