Το γαϊτανάκι της φύσης. Φυτά των Κυκλάδων
2.Περίοδος υλοποίησης
Απρίλιος-Ιούνιος 2010
3.Εισαγωγή θέματος
Η επιλογή του θέματος του σχεδίου εργασίας είχε γίνει αρκετούς μήνες νωρίτερα στα πλαίσια των καινοτόμων δράσεων ως πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Πριν από τις διακοπές του Πάσχα πραγματοποιήσαμε μια διδακτική επίσκεψη, σε συνεργασία με το Τμήμα Περιβαλλοντικής, στην ευρύτερη περιοχή της Άνω Σύρου. Σε αυτή την επίσκεψη είδαμε έναν διατηρητέο ανεμόμυλο και την επονομαζόμενη περιοχή «πηγή του Αι Θανάση». Η οποία είναι η μοναδική περιοχή στη Σύρο που έχει πλατάνια και πολύ πλούσιο και ιδιαίτερο το φυσικό περιβάλλον λόγω της σχετικής αφθονίας του υγρού στοιχείου σε σχέση με άλλες περιοχές του νησιού. Εκεί μας μίλησε σχετικά με τα είδη των φυτών ο κ.Αχιλλέας Δημητρόπουλος που είναι υπεύθυνος τέτοιων ξεναγήσεων στο Δήμο της Άνω Σύρου και ο κ.Απόστολος Χατζηπαρασκευαΐδης. Μας δόθηκε λοιπόν η δυνατότητα να έχουμε μια πρώτη επαφή με τα φυτά του τόπου που κατοικούμε. Με την επιστροφή από τις διακοπές του Πάσχα, και αφού το μεγαλύτερο μέρος του σχεδίου εργασίας με θέμα το ανθρωπογενές περιβάλλον της Άνω Σύρου είχε ολοκληρωθεί και η άνοιξη είχε «εισβάλλει» για τα καλά με τα χρώματα και τα αρώματα της, ήταν το ιδανικό χρονικό σημείο για την εισαγωγή του συγκεκριμένου σχεδίου εργασίας. Για την εισαγωγή του θέματος επιλέχθηκε ένα γαϊτανάκι. Μια μέρα εμφανίσαμε το γαϊτανάκι, χορέψαμε με αυτό και στην συνέχεια ακολούθησε συζήτηση και διερεύνηση των γνώσεων των παιδιών σχετικά με το συγκεκριμένο έθιμο. Έπειτα περιγράψαμε διάφορες σχετικές εικόνες που είχαμε αντλήσει κυρίως από το διαδίκτυο, μιλήσαμε για τα έθιμα άλλων λαών που σχετίζονται με αυτό, όπως είναι Πρωτομαγιά στην Αγγλία, που συνδέεται με την γιορτή των λουλουδιών. Διαπιστώσαμε πως στην παράδοση πολλών χωρών το συγκεκριμένο έθιμο είναι συνδεδεμένο με την αναγέννηση της φύσης. Έτσι οδηγηθήκαμε στην συζήτηση για τα φυτά και διαπιστώσαμε πως θέλουμε να μάθουμε περισσότερα. Μετά αποφασίσαμε να αποτυπώσουμε το θέμα στο χαρτί, πρώτα με εικαστικό τρόπο ζωγραφίζοντας το γαϊτανάκι με κιμωλίες πάνω σε μαύρο κανσόν και στην συνέχεια τα νήπια επιχείρησαν να γράψουν τον τίτλο του σχεδίου.
Καταγράψαμε τις γνώσεις των παιδιών για τα φυτά:
• Τα φυτά φυτρώνουν με σπόρους
• Τα πουλιά μεταφέρουν τους σπόρους
• Η κάπαρη είναι φυτό, που την βάζουμε στο φαγητό
• Τα φυτά χρειάζονται ήλιο, αέρα, βροχή, χώμα
• Τα λουλούδια είναι χρωματιστά
• Έχουν κάτι σαν κρεμμύδι
• Τα χαμομήλια είναι κίτρινα-λευκά
• Τα λουλούδια τα αγαπούν οι μέλισσες και οι πεταλούδες
• Κάποια φυτά έχουν αγκάθια
• Οι μαργαρίτες είναι άσπρες και κίτρινες
• Οι παπαρούνες είναι κόκκινες
Καταγράψαμε τα ερωτήματα που ήθελε η ομάδα να ερευνήσει
• Πότε ανθίζουν;
• Γιατί δεν φυτρώνουν στο τσιμέντο;
• Γιατί έχουν αγκάθια;
• Γιατί είναι πολύχρωμα;
• Γιατί κάποια έχουν υγρό;
• Γιατί τα αγαπούν οι μέλισσες και οι πεταλούδες;
• Ποια είναι τα ονόματα τους;
• Γιατί ξεραίνονται;
• Από τι κινδυνεύουν;
• Πώς μπορούμε να τα προστατεύσουμε;
Καταγράψαμε μαζί με τα παιδιά ένα αρχικό σχέδιο με προτεινόμενες δραστηριότητες και δράσεις
• Να φυτέψουμε
• Να τα ζωγραφίσουμε
• Να στολίσουμε την τάξη με χάρτινα λουλούδια
• Να κάνουμε κολάζ
• Να βγάλουμε φωτογραφίες
• Να τα μυρίσουμε
Την επόμενη ημέρα φτιάξαμε το ιστόγραμμα του σχεδίου που το προσαρμόσαμε σε ένα γαϊτανάκι που φτιάξαμε σε χαρτί του μέτρου με πινέλα.
Το σχέδιο εργασίας με βάση τα ερωτήματα των παιδίων συγκροτήθηκε σε τρεις βασικές ενότητες.
• Γνωριμία με τα φυτά
• Γνωριμία με τα φυτά των Κυκλάδων και ειδικότερα της Άνω Σύρου
• Προστασία των φυτών.
Οι βασικοί στόχοι του σχεδίου εργασίας ήταν
• Να διευρύνουν τις γνώσεις τους για τα φυτά
• Να γνωρίσουν και να αντιληφθούν την αξία και την ιδιαιτερότητα του φυσικού περιβάλλοντος των Κυκλάδων
• Να αντιληφθούν την ποικιλομορφία του κόσμου των φυτών
• Να έρθουν σε επαφή με την αισθητική και την συναισθηματική αξία της φύσης
• Να ευαισθητοποιηθούν σε σχέση με την προστασία και την διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος
• Να αναπτύξουν την τους κριτική σκέψη, την δημιουργική έκφραση και την φαντασία
• Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιο τους και την ικανότητα παρατήρησης, περιγραφής και αφήγησης.
• Να δουλέψουν συλλογικά, να συνεργαστούν και να αναλάβουν δράσεις.
• Να συνεργαστούν με τους γονείς τους.
Στην πορεία τέθηκαν επιμέρους στόχοι που αφορούσαν όλες τις μαθησιακές περιοχές, συγκεκριμένα
• Γλώσσα
• Μαθηματικά
• Δημιουργία & έκφραση
• Πληροφορική
4α.Γνωριμία με τα φυτά
Ενδεικτικές δραστηριότητες
-Τα παιδιά έφεραν στην τάξη διάφορα φυτά, τα παρατηρήσαμε, συγκρίναμε τα φύλλα, τους βλαστούς, τις ρίζες.
-Τα περιγράψαμε, μάθαμε τα μέρη του φυτού, σχεδιάσαμε με μολύβι φυτά, κάναμε αντιστοίχηση των λέξεων.
-Φτιάξαμε πίνακα αναφοράς με τα μέρη του φυτού.
-Φτιάξαμε το «βιβλίο της φύσης» με λέξεις που μάθαμε και τις ζωγραφίσαμε για να τις αναγνωρίζουμε
-Φτιάξαμε πίνακα αναφοράς με το τι χρειάζονται τα φυτά (αέρα, νερό, ήλιο)
-Κάναμε πειράματα, στερήσαμε τον ήλιο, το νερό, τον αέρα και μετά από μια εβδομάδα παρατηρήσαμε τα αποτελέσματα στην ανάπτυξη τους
-Διαβάσαμε παραμύθια (π.χ. το λουλουδόπαιδο )
-Κάναμε δραματοποίηση τον τρόπο που μεγαλώνουν τα φυτά, τους τρόπους που μεταφέρονται οι σπόροι
-Φυτέψαμε σπόρους λουλουδιών και συμφωνήσαμε να τους φροντίζουμε
-Είδαμε την ανάπτυξη του φυτού σε σχετικό λογισμικό
-Φτιάξαμε λουλούδια από χαρτί, μόμπιλ, τα ζωγραφίσαμε, τα αποτυπώσαμε με διάφορα υλικά και τεχνικές σε ατομικές και ομαδικές κατασκεύες.
-Ζωγραφίσαμε λουλούδια στο πρόγραμμα ζωγραφικής του Η/Υ
4β.Γνωριμία με τα φυτά των Κυκλάδων και ειδικότερα της Άνω Σύρου
« Ο Νούλης, ο θαλασσοκόρακας»
Ως εύρημα για την επαφή των παιδιών με τα φυτά του νησιού χρησιμοποιήθηκε ο Νούλης ο θαλασσοκόρακας, ένα φανταστικό πουλί που άρχισε να στέλνει γράμματα στο σχολείο με διάφορες πληροφορίες για τα φυτά αλλά και διάφορα παιχνίδια και εικόνες. Το πρώτο γράμμα του Νούλη ήταν το ακόλουθο:
«Καλημέρα
Δεν με ξέρετε αλλά ελπίζω να με μάθετε σύντομα. Θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ, επειδή με βοηθήσατε να φτιάξω τη φωλιά μου με τους Μάρτηδες. Είμαι ένα πουλί, με λένε Νούλη.
Έμαθα πως σας αρέσουν τα λουλούδια και τα φυτά και επειδή γνωρίζω αρκετά θέλω να σας τα πω. Κάποια στιγμή θα έρθω από το σχολείο. Τώρα σας στέλνω μια φωτογραφία μου.
Φιλιά Νούλης
Ενδεικτικές δραστηριότητες
-Αναζήτήσαμε στον χάρτη το μέρος που μένει ο Νούλης στην Βαρβαρούσα
-Τα παιδιά ως απάντηση στην πρώτη επιστολή του Νούλη κλήθηκαν να του φτιάξουν μια ζωγραφιά και να του γράψουν και αυτά κάτι που θέλουν να μάθουν για τα φυτά ή ότι μήνυμα θέλουν.
-Συνεργάστηκαν σε ομάδες για φτιάξουν εικόνες από κομμάτια που τους έστειλε Νούλης. Όλοι μαζί διάλεξαν έναν τίτλο π.χ. «Η άνοιξη δίπλα στη θάλασσα»..Ένα παιδί από την ομάδα έγραψε τον τίτλο και ένα άλλο την παρουσίασε στις άλλες ομάδες.
-Κάναμε παιχνίδια μνήμης αντιστοίχησης, ομαδοποίησης με άλλες εικόνες που έφθασαν στο σχολείο.
-Το κάθε παιδί διάλεξε την εικόνα του άρεσε, συλλέξαμε πληροφορίες για το κάθε φυτό από διαφορές πηγές (ίντερνετ, βιβλία).
-Τα παιδιά κληθήκαν να ζωγραφίσουν τον εαυτό τους και το αγαπημένο τους φυτό για να το παρουσιάσουν. Καταγράψαμε ηχητικά τις πληροφορίες που το κάθε παιδί επέλεξε για το φυτό του και δημιουργήσαμε ένα ψηφιακό φυτολόγιο.
- Συνέλλεξαν με την βοήθεια των γονιών τους φυτά και τα έφεραν στο σχολείο, τα παρουσίασαν στα άλλα παιδιά και στην συνέχεια τα έβαλαν σε φυτολόγιο.
4γ. Προστασία των φυτών
Ενδεικτικές δραστηριότητες
-Διαβάσαμε το παραμύθι της Βεατρίκης Κάντζολα-Σαμπατάκου «Το δάσος που το’σκάσε» που έχει πάρει βραβείο οικολογικού παραμυθιού, το συζητήσαμε και στην συνέχεια το δραματοποιήσαμε και ζωγραφίσαμε μια εικόνα.
-Φτιάξαμε την δική μας ιστορία όλοι μαζί και την εικονογραφήσαμε, της δώσαμε τον τίτλο «Το μαγεμένο λουλουδοβασίλειο- Τα λουλούδια που έγιναν πέτρα». «Στην ιστορία μια κακιά μάγισσα η Μπουρούχα με τα μαγικά της πετρώνει τα λουλούδια τα κάνει μαύρα και οι άνθρωποι είναι πολύ λυπημένοι αλλά με την βοήθεια ενός δεινόσαυρου καταφέρνουν να την διώξουν»
-Το κάθε παιδί έφτιαξε τη δική του ιστορία, τους δώσαμε βιβλιαράκια με τέσσερις μόλις σελίδες, ο κοινός τίτλος ήταν « Τα -------- μας λένε --------» και τα παιδιά διάλεγαν από τις λέξεις φυτά, λουλούδια, σποράκια, βότανα και επέλεγαν τι θέλουν να πουν π.χ. «Τα λουλούδια μας λένε ‘μην μας κόψεις’» έκαναν τις εικόνες και μετά μας υπαγόρευσαν το κείμενο να το γράψουμε στο βιβλιαράκι τους.
- Έκαναν άλλη μια δραστηριότητα με αφορμή μια επιστολή του Νούλη που έλεγε:
«Καλημέρα,
Δεν κατάφερα να έρθω στο σχολείο. Ελπίζω να σας αρέσουν όσα μάθατε για τα φυτά. Εμένα μου αρέσουν πολύ αλλά για να συνεχίσουν να υπάρχουν και να μας κάνουν χαρούμενους πρέπει κάποια πράγματα να αλλάξουν.
Σας στέλνω κάποιες φωτογραφίες με όσα απειλούν τα φυτά.
Μήπως έχετε καμία ιδέα για το τι να κάνουμε;
Φιλιά Νούλης
Υ. Γ. Μπορεί να σας δω το καλοκαίρι σε κάποια παραλία»
Τα παιδιά είδαν τις φωτογραφίες, τις περιέγραψαν, τις σχολίασαν και αφηγήθηκαν βιωματικές τους εμπειρίες.
-Ύστερα από συζήτηση καταλήξαμε πως πρέπει να φτιάξουμε αφίσες που να μιλάνε με εικόνα και λόγια για όσα απειλούν τα φυτά. Το κάθε παιδί ζωγράφισε την αφίσα του και είτε έγραψε μόνο του το μήνυμα της είτε το υπαγόρευσε στην νηπιαγωγό π.χ. «Μην φτιάχνεται σπίτια πάνω στα λουλούδια».
5.Αξιολόγηση σχεδίου εργασίας.
Το συγκεκριμένο σχέδιο εργασίας κατάφερε να επιτύχει σε αρκετά μεγάλο βαθμό τους αρχικούς στόχους που είχαν τεθεί κατά τον προγραμματισμό του.
Ειδικότερα, τα παιδιά διεύρυναν τις γνώσεις τους για τα φυτά γενικά αλλά και κατανόησαν ως κάποιο βαθμό την αξία και την ιδιαιτερότητα του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού τους της Σύρου και των Κυκλάδων. Ήρθαν σε επαφή με την ποικιλομορφία του κόσμου των φυτών μέσα από την παρατήρηση και το βίωμα. Έγιναν κοινωνοί της αισθητικής αλλά και κοινωνικής αξίας της φύσης.
Πήραν πληροφορίες και ανέπτυξαν την κριτική τους σκέψη ώστε να ευαισθητοποιηθούν σε σχέση με την προστασία και την διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος. Έδωσαν διέξοδο με διάφορες μορφές στην δημιουργική έκφραση τους και την φαντασία τους
Ειδικότερα σε σχέση με την γλώσσα, εμπλούτισαν το λεξιλόγιο τους και την ικανότητα παρατήρησης, περιγραφής, αφήγησης και στοιχειώδους επιχειρηματολογίας. Έκαναν παραγωγή γραπτών κειμένων και κατανόησαν την κοινωνική και πολυδιάστατη χρήση της γλώσσας αλλά ανακάλυψαν την λειτουργία της ως μέσω επικοινωνίας και ευχαρίστησης. Δουλέψουν συλλογικά αλλά και σε μικρότερες ομάδες, συνεργαστήκαν και να ανέλαβαν δράσεις.
Η συμμετοχή διαφόρων ανθρώπων που μας προσέφεραν υλικό, όπως φωτογραφίες ή μας ξενάγησαν αλλά και η καλή συνεργασία με τους γονείς που υπήρξαν πρόθυμοι να συνδράμουν βοήθησαν στην υλοποίηση του προγράμματος. Χαρακτηριστικό της ανταπόκρισης των παιδιών ήταν πως στο τέλος του προγράμματος παρατηρούσαν και αναγνώριζαν αρκετά από τα φυτά που συναντήσαμε στο δρόμο με το λεωφορείο στην εκδρομή που πραγματοποιήσαμε τις τελευταίες μέρες. Η καλοκαιρινή εκδήλωση αφορούσε πολλές από τις εμπειρίες που είχαμε αποκομίσει από το πρόγραμμα.
Αυτό που θα μπορούσε να είχε προγραμματιστεί διαφορετικά είναι ο χρόνος διεξαγωγής του προγράμματος, αν και καλύφθηκε σχεδόν το σύνολο των δράσεων που είχαμε εκπονήσει με τα παιδιά, δεν υπήρχε ο χρόνος για ανατροφοδότηση και πιθανές προεκτάσεις καθώς και για άλλες διδακτικές επισκέψεις για μελέτη πεδίου. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις αλλά και η πίεση με τις πρόβες για την καλοκαιρινή εκδήλωση περιόρισαν σημαντικά το διαθέσιμο χρόνο.
Συνολικά το σχέδιο εργασίας με θέμα τα φυτά έτυχε της ανταπόκρισης και του ενδιαφέροντος των παιδιών και έδεσε αρμονικά με το πρόγραμμα πολιτιστικών που είχε προηγηθεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου